تحریریه تسلاکالا
انواع سافت استارتر آنالوگ و دیجیتال را بشناسید:
برای آشنایی با انواع سافت استارتر ابتدا یک مثال را با هم بررسی کنیم:
نمیدانم شما تجربه‌‌ی موتور سواری دارید یا نه،
ولی اگر تجربه‌ای نداشته باشید و برای بار اول پشت آن بنشینید ممکن است با گاز دادن یک دفعه ای، باعث تیک آف Take Off موتور شوید و در کنار حرکت ناگهانی موتور سیکلت و آسیب به آن، باعث زمین خوردن خودتان و آسیب به خودتان هم شوید. اما اگر همان ابتدا می‌توانستید سرعت گاز دادن موتور را کنترل کنید و به آرامی گاز بدهید و کم کم به موتور سرعت بدهید نه موتور سیکلت آسیب میدید و نه خودتان.
حالا اگر همین مثال و شبیه سازی را به دنیای موتورهای الکتریکی هم ببریم، راه اندازی یک‌باره موتورها باعث آسیب شدید به آنها میشود و خسارت های جبران ناپذیری وارد میکند.
اما نصب یک وسیله به نام [ سافت استارتر یا راه انداز نرم ] میتواند جلوی این نوع آسیب‌ها به موتور را بگیرد.
اما قبل از اینکه وارد گفتگو درباره‌ی [ انواع سافت استارتر ] شویم شاید بد نباشد یک مروری کلی کنیم که اصلا سافت استارتر چی هست و چرا ما باید از آن استفاده کنیم ؟
البته اگر دوست دارید مفصل تر در مورد سافت استارترها بدانید، شاید بد نباشد قبل از خواندن ادامه‌ی این مقاله سری به این مقاله‌ی آموزشی بزنید :
سافت استارتر چی هست ؟
سافت استارتر که در فارسی هم با همان نام انگلیسی اش به صورت Soft Starter صدایش می کنند، وسیله ای در تجهیزات الکتریکی است که برای یک شروع نرم یا به نوعی راه اندازی نرم موتورها از آن استفاده می‌کنند .
راه اندازی نرم یعنی چی؟
راه اندازی نرم در موتورها یعنی انتقال تدریجی توان به الکتروموتور ها
اصلا چرا باید موتورها به صورت نرم راه اندازی شوند ؟
چون به این شکل مشکلات الکتریکی و مکانیکی ناشی از راه اندازی موتورها و در نتیجه ماشین ها را کم می‌کنیم.
در تصویر زیر می‌توانید دیاگرم تک خظی سافت استارتر را مشاهده کنید:
چرا شناختن انواع سافت استارتر برای شما مهم است ؟
مشخصا اگر شما یک کارشناس برق باشید یکی از انتظارات به جا از شما این است که بتوانید بهینه‌ترین تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی را انتخاب کنید. برای اینکه بتوانید همیشه بهینه ترین و بهترین تجهیزات را برای هر کاربرد خاص انتخاب کنید باید انواع متنوع از یک وسیله را به خوبی بشناسید و دقیق بدانید که هر کدام از این نوع ها در چه جایی و به چه کاربردی استفاده میشوند و دارای چه ویژگی هایی هستند.
پس در انتخاب مناسب‌ترین و به صرفه‌ترین سافت استارتر هم باید با انواع سافت استارتر آشنا شوید.
سافت استارترها هم مثل هر وسیله‌ی الکتریکی دیگری در مدل‌های متنوعی تولید و به بازار عرضه میشود.
سافت استارترها از نظر [ ساختاری ] به این نوع ها دسته بندی میشوند :
- سافت استارتر آنالوگ
- سافت استارتر دیجیتال
درباره سافت استارتر [ آنالوگ ] بیشتر بدانیم :
سافت استارتر آنالوگ دقیقا مانند یک سوئیچ عمل می کند و برای تغییر کمیت آن باید با یک پیچ ولوم آن را تنظیم کنیم و هیچ صفحه نمایشی ندارد و به ما هیچ اطلاعاتی را نمایش نمی‌دهد.
سافت استارترهای آنالوگ خودشان به دو دسته تقسیم می شود :
- سافت استارتر ساده : در این نوع سافت استارتر ما فقط ولتاژ و زمان شروع اولیه را میتوانیم انتخاب کنیم.
- سافت استارتر آنالوگ نوع 2 : که توانایی شان از نوع سافت استارتر ساده بالاتر است و مدت زمان توقف و محدودیت حد جریان دارند.
درباره سافت استارتر [ دیجیتال ] بیشتر بدانیم :
سافت استارترهای دیجیتال دارای صفحه نمایش هستند و ما می توانیم اطلاعات موتور و نحوه‌ی کار آن را به طور دقیق مشاهده کنیم.
از جمله مشخصاتی که روی صفحه‌ی نمایش نشان داده میشود :
سافت استارتر در چه وضعیتی است؟
دمای موتور چند درجه است ؟
جریان موتور چند آمپراست؟
توان موتور چند وات است ؟
ولتاژ روی چه ولتی تنظیم شده است؟
اطلاعات مربوط به آخرین استارت؟
زمان روی چه تاریخ و ساعتی تنظیم شده است ؟
نوع روش راه اندازی؟
در تصویر زیر، دو نمونه از انواع سافت استارتر آنالوگ و دیجیتال برند اشنایدر را مشاهه می کنید:
برای اطلاعات بیشتر در رابطه با سافت استارتر، می توانید به صفحه اینستاگرام تسلاکالا نیز مراجعه کنید.
سافت استارترها از لحاظ [ نوع راه اندازی ] به این 5 دسته طبقه بندی میشوند:
انواع سافت استارتر ها را از نظر نوع راه اندازی نیز می توان دسته بندی کرد:
- سافت استارترهایی که به روش [ مقاومت اولیه ] راه اندازی میشوند.
- سافت استارتر به روش [ اتو ترانسفورماتور یا کمپانساتور ] راه اندازی میشوند.
- سافت استارترهایی که به روش [ سیم پیچی چند بخشی ] راه اندازی میشوند.
- سافت استارترهایی که به روش [ ستاره مثلث ] راه اندازی میشوند.
- سافت استارترهایی که به روش [ الکترونیکی] راه اندازی میشوند { شاید همین جا بد نباشد که بدانید : سافت استارتر های اشنایدر از این نوع هستند}
روش راه‌اندازی [ مقاومت اولیه ] :
این نوع از راه اندازهای نرم جزو اولین مدل های این وسیله می‌باشد که در اوایل قرن 20 طراحی شدند. در این مدل، با قراردادن یک مقاومت در مسیر هر کدام از فازهای موتور، جریان ورودی به موتور کاهش می‌یابد. زمانیکه موتور شروع به کار میکند، این مقاومت در برابر جریان باعث افت ولتاژ میشود.
روش راه اندازی [ اتو ترانس ] :
این نوع از راه اندازهای نرم جزو بهترین نوع ها هستند. این روش زمانی مناسب است که می‌خواهیم جریان لحظه‌ای شروع کار را به حداقل ممکن برسانیم.
در این نوع، به جای استفاده از مقاومت، از کاهش ولتاژ هر فاز به کمک ترانسفورماتور استفاده میشود.
اتو ترانس در چند مرحله که شامل 50% ، 65 % و 85 %است ، ولتاژ فاز را به موتور اعمال میکند.
روش راه‌اندازی [ سیم پیچی چند بخشی ] :
در این روش راه اندازی، سیم پیچ موتورها به چند بخش تقسیم میشود و هر سیم پیچ سرعت موتور را در سطح مشخصی تنظیم میکند. در راه اندازی به روش سیم پیچ بخشی، مرحله به مرحله به هر بخش از سیم پیچ موتور ولتاژ داده میشود و به همان نسبت هم جریان و گشتاور موتور افزایش پیدا میکند.
روش راه‌اندازی [ ستاره- مثلث ] :
از این روش برای کم کردن جریان راه اندازهای موتور های با قدرت بالا استفاده میشود. در این روش، ابتدا موتور به حالت ستاره شروع به کار میکند و بعد از اینکه به دور نامی خود رسید، به حالت مثلث در می‌آید.
روش راه‌اندازی [ الکترونیکی ] :
این مدل از راه اندازهای نرم جزو جدید‌ترین نوع ها هستند که بر پایه‌ی قطعات الکترونیکی نیمه هادی مانند دیودها و IGBTها طراحی شده‌اند.
در این نوع از راه اندازی، با فیدبک‌گیری از جریان موتور، ولتاژ اعمال شده به موتور با دقت بالایی کنترل میشود، تا زمانیکه نرم‌ترین حرکت ممکن و بهینه‌ترین شتاب در سیستم شکل بگیرد.
سافت استارترها از لحاظ انواع [ مدل های کنترلی ] به این دسته‌ها تقسیم میشوند :
روش کنترل شیب ولتاژ(voltage ramp)
در این روش، ولتاژ به صورت حالت شیب دار به موتور مورد نظر داده میشود ولی هیچ بازخوردی از ولتاژ و جریان گرفته نمی‌شود. در این روش تنظیم پارامترها و برنامه ریزی آسان است.
روش کنترل حد جریان (current limit)
در این روش کنترل، جریان کشیده شده از سافت استارتر در زمان راه اندازی موتور توسط یک مقدار ماکزیمم در نظر گرفته شده، محدود میشود. در این روش هم تنظیم پارامترها و برنامه‌ریزی آسان است.
روش کنترل پمپ(pump control)
این روش کنترلی سافت استارترها جزو بهینه ترین روش‌های کنترلی به حساب می آید.
روش کنترل گشتاور ( torque control)
در این روش کنترل گشتاور، به سه حالت : با یک نقطه‌ی تنظیم ( گشتاور ثابت )، با دو نقطه‌ی تنظیم ( گشتاور خطی ) و سه نقطه‌ی تنظیم ( گشتاور مربع) انجام می شود.
پس برای این روش کنترلی سافت استارترها 4 حالت امکان دارد :
- بار با گشتاور راه اندازی بالا
- بار با گشتاور ثابت و منحنی سرعت S شکل
- بار با مجذور گشتاور و منحنی سرعت خطی
- بار با مجذور گشتاور و گشتاور راه اندازی بالا
روش کنترلی شیب جریان(current ramp)
در این روش کنترل سافت استارترها، علاوه بر محدود شدن جریان ماکزیمم در زمان راه اندازی، مقادیر ابتدایی و انتهایی جریان هم قابل کنترل و تنظیم می‌باشند.
سافت استارترها از لحاظ ساختمان داخلی هم به دو دسته تقسیم میشوند :
انواع سافت استارتر را از لحاظ ساختمان داخلی نیز می توان تقسیم بندی کرد:
- سافت استارتر دو فاز کنترل
- سافت استارتر سه فاز کنترل
در مورد سافت استارتر [ دو فاز کنترل ] بیشتر بدانیم :
خب همانطور که از نام این راه اندازهای نرم مشخص است فقط روی 2 فاز الکتروموتور کنترل انجام میشود و از آنجایی که روی این نوع استارترها فاز سوم نیمه هادی اضافه نمی‌شود این فاز مستقیم به الکتروموتور وصل میشود . پس باید حواس‌مان حتما باشد که در ورودی این نوع از استارترها حتما باید کنتاکتور وصل باشد.
و یک نکته‌ی مهم در مورد این نوع از راه اندازهای نرم این است که میزان گشتارو راه اندازی موتور کمتر از نوع سه فاز کنترل است .
از این نوع سافت استارتر در چه مواردی استفاده میشود :
این نوع از این وسیله بیشتر در کاربردهای سبک مانند فن‌ها، پمپ‌ها و… مانند آنها استفاده میشود.
در مورد سافت استارتر [سه فاز کنترل ] بیشتر بدانیم :
خب همانطور که باز هم از نام این راه اندازهای نرم مشخص است روی 3 فاز الکتروموتور کنترل انجام میشود. این نوع از سافت استارترها انواع حفاظت و مدل های کنترلی پیشرفته‌ای دارند.
سافت استارترها از لحاظ اتصال هم به دو دسته تقسیم میشوند :
روش اتصال Inline
روش اتصال Inside Delta
در مورد سافت استارتر با روش اتصال [ Inline ] بیشتر بدانیم :
در این نوع از انواع سافت استارتر ها نیمه هادی‌های این وسیله در مسیر خط ولتاژ تغذیه قرار می‌گیرند و نوع اتصال جریانی که از نیمه هادی‌ها عبور میکند، جریان خط است.
در مورد سافت استارتر با روش اتصال [ Inside Delta ] بیشتر بدانیم :
در این نوع از سافت استارترها المان‌های نیمه هادی در داخل اتصال مثلث الکتروموتور قرار می‌گیرند . به این شکل جریان فاز که مقدار آن از جریان خط کمتر است از آنها عبور میکند.
مزیت این روش چیست ؟
مزیت این روش نسبت به روش قبلی این است که به علت اینکه ما میتوانیم با این نوع اتصال، سافت استارترهای بار رنج جریانی کوچکتر را انتخاب کنیم، مقدار هزینه‌ی دستگاه کمتر میشود.
علاوه بر این، در این نوع از سافت استارترها چون جریان فاز از کابل های موتور کشیده میشود، میتوانیم از کابل‌های کوتاه‌تری استفاده کنیم.
می خواهم در مورد [ قیمت ] انواع سافت استاتر اطلاعات دقیقی به دست بیاورم.
پردیس پاکنام
غزاله صالح زاده
