کنتاکتور چیست؟ معرفی انواع Contactor و کاربرد آنها

انواع کنتاکتور برق را بشناسید

آیا انواع کنتاکتور برق را می‌شناسید؟ برای پاسخ به این سؤال آسان، انواع کنتاکتورهایی را که در صنعت برق استفاده می‌شود در این مطلب به شما معرفی خواهیم کرد.

پس از آشنایی با انواع کنتاکتور برق قطعاً از انتخاب دستگاه اشتباه برای برنامه‌های خود جلوگیری خواهید کرد. زیرا دلیل خرابی کنتاکتور معمولاً انتخاب اشتباه محصول است.

کنتاکتورها انواع خاصی برای اهداف خاص دارند. بیایید آنها را یکی‌یکی بررسی کنیم:

انواع برندهای کنتاکتور

• برندهای معتبر بازار
• بهترین قیمت بازار تهران
• مشاوره فنی و گارانتی

قیمت کنتاکتور >

بخش‌های اصلی انواع کنتاکتور

کنتاکتور برق یک دستگاه کنترل و کلیدزنی الکترومکانیکی است که برای ایجاد یا قطع اتصال بین بار و منبع تغذیه استفاده می‌شود.

از انواع کنتاکتور به طور گسترده برای سوئیچینگ موتورها، خازن‌ها (برای تصحیح ضریب توان) و چراغ‌ها استفاده می‌شود.

بخش‌های اصلی یک کنتاکتور به‌طورکلی، شامل یک آهنربای الکتریکی، مجموعه‌ای از کنتاکت‌های قدرت، یک فنر و محفظه یا قاب می‌شود. این قطعات در داخل یک محفظه محصور شده‌اند. در ادامه در مورد هر یک از این اجزا بیشتر توضیح می‌دهیم.

سیم‌پیچ یا بوبین (Coil)، مغز متفکر و مهم‌ترین بخش کنتاکتور است. سیم‌پیچ کنتاکتور، نیروی محرک جهت بستن کنتاکت‌ها را تأمین می‌کند.

هسته مغناطیسی یا آهنربای الکتریکی کنتاکتور دارای ۲ بخش ثابت و متحرک است. با جذب هسته، عمل کلیدزنی انجام می‌شود. نیروی فنر پس از قطع جریان، هسته را به حالت اولیه بازمی‌گرداند.

یکی دیگر از بخش‌های مهم در انواع کنتاکتور، کنتاکت‌ها هستند. کنتاکت‌ها قطعات فلزی هستند که جریان الکتریکی از طریق آن‌ها عبور می‌کند. در کنتاکتور سه نوع کنتاکت وجود دارد:

• کنتاکت‌های اصلی (قدرت): برای عبور جریان بار اصلی
• کنتاکت‌های کمکی (Auxiliary): برای فرمان و سیگنال
• فنرهای تماسی: برای برگشت‌پذیری و پایداری تماس

خوب است بدانید که برخی از انواع کنتاکتورها دارای مدار اکونومایزر داخلی هستند که می‌تواند مصرف برق را در بوبین آن‌ها کاهش دهد. این مدار برای کاهش توان مصرفی سیم‌پیچ استفاده می‌شود. مدار اکونومایزر یک مدار اکونومایزر پس از بسته‌شدن کنتاکت‌ها، جریان بوبین را کاهش می‌دهد تا مصرف برق کمتر شود و دمای سیم‌پیچ کنترل گردد.

علاوه بر این یک فنر برگشت در این تجهیز قرار دارد که پس از قطع تغذیه سیم‌پیچ، هسته متحرک را به عقب بازمی‌گرداند تا کنتاکت‌ها قطع شوند.

در نهایت تمام اجزای فوق، داخل یک بدنه عایق و مقاوم قرار می‌گیرند تا در برابر گردوغبار، رطوبت و تماس ناخواسته محافظت شوند.

در تصویر زیر ساختار کلی درونی کنتاکتور را مشاهده می‌کنید:

انواع کنتاکتور

کنتاکتورها در کاربردهای تک‌فاز، سیستم توزیع برق و سه‌فاز (صنعتی) استفاده می‌شوند. کنتاکتورها باتوجه‌به هدف و ویژگی‌هایشان انواع مختلفی دارند. این تجهیزات بر اساس جریان و ولتاژ بار، محدوده کنترل ولتاژ و کاربرد انتخاب می‌شوند.

طبق تعریف، کنتاکتور به وسیله‌ای الکتریکی گفته می‌شود که از یک سیم‌پیچ برای عبور از جریان و ایجاد میدان مغناطیسی برای بستن کنتاکت‌ها به‌منظور کنترل بار استفاده می‌کند.

به‌این‌ترتیب، انواع کنتاکتور را باتوجه‌به ولتاژ سیم‌پیچ کنترل، می‌توان به دو دسته زیر تقسیم کرد:

• کنتاکتور DC
• کنتاکتور AC

انواع کنتاکتور باتوجه‌به ساختار عملیاتی نیز به سه نوع زیر تقسیم می‌شود:

•  الکترومغناطیسی
•  هیدرولیک
•  پنوماتیک

در یک دسته‌بندی دیگر می‌توان انواع کنتاکتور را باتوجه‌به نوع عملکرد، به دو گروه زیر تقسیم کرد:

• کنتاکتور مستقیم
• کنتاکتور چرخشی

انواع کنتاکتور DC

کنتاکتورهای DC یکی از انواع کنتاکتورهای رایج هستند که به‌طورکلی در صنایع و سیستم‌های مختلفی که از برق جریان مستقیم یا DC استفاده می‌کنند، کاربرد دارند.

از کاربردهای این کنتاکتورها می‌توان به سیستم‌های خودرو، سیستم‌های انرژی تجدیدپذیر، تجهیزات دارای باتری، ماشین‌آلات صنعتی، سیستم‌های روشنایی اضطراری و سیستم‌های امنیتی اشاره کرد.

می‌توان گفت که کنتاکتورهای DC مدلی از کلیدهای فرمان هستند که برای کنترل جریان برق در مدارات DC طراحی و تولید شده‌اند.

باتوجه‌به تعداد قطب‌های کنتاکت‌های اصلی دو نوع کنتاکتور DC وجود دارد:

• کنتاکتور DC تک‌قطبی: این نوع کنتاکتور فقط یک مسیر جریان را کنترل می‌کند. معمولاً در کاربردهای ساده مثل قطع/وصل باطری یا یک مدار کوچک DC مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• کنتاکتور DC دوقطبی: دارای دو کنتاکت قدرت است که به طور هم‌زمان عمل می‌کنند. این نوع در مدارهایی با دو مسیر مستقل یا مدارهای نیازمند ایزولاسیون بهتر کاربرد دارد.

انواع کنتاکتورهای AC

کنتاکتورهای AC اغلب از سه روش برای خاموش‌کردن قوس استفاده می‌کنند؛ روش دو شکن، درز طولی و روش شبکه‌ای.

این کنتاکتورها معمولاً دارای سه، چهار یا پنج قطب هستند.

از مهم‌ترین انواع کنتاکتورهای AC،می‌توان به مدل‌های تایریستوری، قدرت، فرمان، تک‌فاز یا بی‌صدا و کنتاکتور خازنی اشاره کرد. در ادامه در مورد هر کدام از این انواع توضیحات بیشتری را ارائه خواهیم داد.

۱- کنتاکتور تایریستوری (Thyristor-contactor)

این نوع کنتاکتور به طور خودکار بر روی منبع تغذیه LT کار می‌کند.

کنتاکتور تایریستوری، مجهز به رله پیشرفته دیجیتال مبتنی بر ریزپردازنده برای اندازه‌گیری، محاسبه و نمایش تمام پارامترهای شبکه الکتریکی است

کنتاکتور تایریستوری که با عنوان کنتاکتور Fast نیز شناخته می‌شود، در واقع نوعی کلید الکترونیکی بدون اجزای متحرک است که با استفاده از نیمه‌هادی‌هایی مانند تریستور (SCR)، عمل قطع و وصل مدار را انجام می‌دهد.

 ۲- کنتاکتور قدرت

در ادامه آشنایی با انواع کنتاکتور به معرفی کنتاکتور قدرت می‌پردازیم. کنتاکتور قدرت (سه‌فاز) در دسته تجهیزات سوئیچینگ دسته‌بندی می‌شود. این نوع کنتاکتور را برای قطع و وصل مدارات برق در شرایط ایمن با مکانیزم مغناطیسی فراهم می‌کند.

این کنتاکتور قابلیت کنترل از دور را دارد. فقط با اعمال ولتاژ به بوبین فعال می‌شود. به‌محض قطع‌شدن ولتاژ تغذیه بوبین، تمام اتصالات قطع خواهد شد. یکی دیگر از ویژگی‌های منحصربه‌فرد کنتاکتور قدرت به نسبت سایر تجهیزات سوئیچینگ، دفعات بیشتر قطع و وصل به‌صورت پی‌درپی است.

۳- کنتاکتور فرمان

کاربرد اصلی کنتاکتور فرمان برای قطع و وصل مدار فرمان است. این کنتاکتور معمولاً توان قطع کمی دارد. چنانچه برای مدار فرمان از این نوع کنتاکتور سه‌فاز قدرت استفاده کنید، از تحمیل بسیاری از هزینه‌های اضافی در آینده بر خود جلوگیری خواهید کرد.

۴- کنتاکتور بی‌صدا یا تک‌فاز

به این نوع کنتاکتورها، سایلنت یا ماژولار نیز می‌گویند. عملکرد آن‌ها مشابه یک کنتاکتور صنعتی است؛ اما کنتاکتورهای بی‌صدا در طول مرحله عملیات یا کنترل بی‌صدا عمل می‌کنند. این ویژگی در تأسیسات ساختمانی که عملیات بدون صدای برای راحتی افراد مهم است، ارزش بالایی دارد.

این نوع کنتاکتور در هتل‌ها، آپارتمان‌ها، بیمارستان‌ها، مراکز خرید، انبارها مفید هستند. آن‌ها اغلب برای کنترل روشنایی یا گرمایش استفاده می‌شوند. اما می‌توانند قدرت موتورهای سیستم‌های تهویه‌مطبوع و پمپ‌ها را نیز کنترل کنند.

کنتاکتور تک فاز شامل درجه‌بندی‌های مختلف از ۲۰ تا ۱۰۰ آمپر، با نسخه‌های ۲ تا ۴ قطبی است. آن‌ها به طور قابل‌توجهی فضا را در مقایسه با کنتاکتورهای صنعتی کاهش می‌دهند و همچنین می‌توانند به‌صورت دستی کار کنند.

۵- کنتاکتور خازنی

این تجهیز برای قطع و وصل خازن سه‌فاز در بانک خازنی استفاده می‌شود.

در مسیر کنتاکت‌های قدرت این نوع کنتاکتور، معمولاً از مقاومت یا رله پیش شارژ یا کنتاکت کمکی اولیه استفاده می‌شود تا در لحظه وصل اولیه، جریان هجومی کنترل شود. زیرا جریان هجومی وصل خازن‌ها شدت بالایی دارد و ممکن است به کنتاکت‌ها و مدار آسیب وارد کند.

تفاوت انواع کنتاکتور AC و کنتاکتور DC

بعد از آشنایی با انواع کنتاکتور، خوب است که در مورد تفاوت‌های آنها نیز اطلاعاتی داشته باشیم.

تفاوت بین کنتاکتور AC و کنتاکتور DC عمدتاً در پنج جنبه زیر منعکس می‌شود:

1. جنس هسته الکترومغناطیس کنتاکتور AC از ورق فولادی سیلیکونی و هسته الکترومغناطیس کنتاکتور DC از فولاد نرم است.
2. هسته الکترومغناطیس کنتاکتور AC معمولاً E شکل است، درحالی‌که هسته الکترومغناطیس کنتاکتور DC معمولاً U شکل است.
3. کنتاکتور AC دارای یک حلقه اتصال کوتاه در انتهای هسته آهنی ساکن است. به نابودی لرزش و نویز از آهنربای الکتریکی کمک می‌کند. کنتاکتور DC حلقه اتصال کوتاه ندارد؛ زیرا به آن نیاز ندارد.
4. کنتاکتور AC جریان راه‌اندازی بالایی دارد و حداکثر فرکانس کاری ۶۰۰ بار در ساعت است. فرکانس تماس کنتاکتور DC حدود ۱۲۰۰ بار در ساعت است.
5. کنتاکتور DC از خاموش‌کردن قوس مغناطیسی و کنتاکتور AC از قوس شبکه برای خاموش‌کردن آتش استفاده می‌کند.

اگر برای خرید سیم و کابل به دنبال بهترین برند بازار هستید، به عنوان یکی از گزینه های اصلی، ما به شما سیم و کابل برند افشارنژاد را پیشنهاد می دهیم. برای مشاهده انواع محصولات این برند می توانید به صفحات زیر نیز مراجعه کنید: 

• سیم افشان ارت برند افشارنژاد 

• کابل افشان شیلد دار افشار نژاد 

• کابل مفتولی زمینی افشار نژاد 

• کابل مخابرات افشار نژاد خراسان 

تفاوت کنتاکتورهای استاندارد IEC و NEMA

• IEC (استاندارد اروپایی): طراحی جمع‌وجورتر، اقتصادی‌تر و مناسب برای کاربردهای سبک تا متوسط. نیازمند انتخاب دقیق بر اساس بار و شرایط.

• NEMA (استاندارد آمریکایی): طراحی محکم‌تر و مقاوم‌تر، مناسب بارهای سنگین‌تر، با حاشیه ایمنی بالاتر. معمولاً بزرگ‌تر و گران‌تر از نمونه‌های IEC هستند.
  در ایران اغلب کنتاکتورها بر پایه استاندارد IEC 60947-4-1 تولید یا وارد می‌شوند.

مقایسه کنتاکتورهای AC و DC از نظر عملکرد و کاربرد

• کنتاکتور AC: پرکاربردترین نوع، مخصوص بارهای متناوب مثل موتورها و بانک خازنی. دارای محفظه خاموش‌کننده قوس برای جریان متناوب.

• کنتاکتور DC: برای بارهای مستقیم مثل سیستم‌های باتری، ترن‌ها، یا تجهیزات خاص مورد استفاده است. نیازمند مگنت قوی‌تر و محفظه قوس بزرگ‌تر برای مهار قوس الکتریکی طولانی در مدار DC.

تأثیر شرایط محیطی (دما، رطوبت، گرد و غبار) بر انتخاب کنتاکتور

• دما: افزایش دما باعث کاهش ظرفیت جریان‌دهی کنتاکتور می‌شود. در محیط‌های بالای ۴۰°C باید کنتاکتور با ضریب تصحیح انتخاب شود.

• رطوبت: رطوبت بالا موجب زنگ‌زدگی و کاهش مقاومت عایق می‌شود؛ در این شرایط باید از کنتاکتور با درجه حفاظتی بالا (IP54 یا بیشتر) استفاده کرد.

• گرد و غبار: گردوغبار می‌تواند وارد محفظه قوس شود و عملکرد کلید را مختل کند. در محیط‌های صنعتی باید کنتاکتورهای ضد گرد و غبار یا نصب در تابلوهای استاندارد انتخاب شوند.

نکات نصب صحیح برای افزایش طول عمر کنتاکتور

• استفاده از سیم‌کشی استاندارد و جلوگیری از شل‌بودن اتصالات.

• نصب در محفظه دارای تهویه و دمای کنترل‌شده.

• رعایت فضای آزاد اطراف کنتاکتور برای تبادل حرارت.

• استفاده از رله حرارتی و فیوز مناسب برای جلوگیری از اضافه‌بار.

• بررسی دوره‌ای محکم بودن ترمینال‌ها و تمیزکاری سطح کنتاکت‌ها.

ویژگی‌های حفاظتی کنتاکتور (خاموش کردن قوس، سیم‌پیچ سایه‌دار)

کنتاکتورها برای حفاظت از تجهیزات و خودشان دارای مکانیزم‌های خاصی هستند:

• خاموش‌کننده قوس (Arc Chute): مسیر قوس الکتریکی را طولانی کرده و آن را سریع خاموش می‌کند.

• سیم‌پیچ سایه‌دار (Shading Coil): در کنتاکتورهای AC استفاده می‌شود تا از لرزش و صدای بوبین جلوگیری کند.

• کنتاکت‌های کمکی حفاظتی: برای ارسال سیگنال به سیستم‌های کنترل یا قطع اضطراری به‌کار می‌روند.

عوامل مؤثر بر عمر مفید کنتاکتور و روش افزایش آن

• جریان و توان بار: انتخاب درست جریان نامی مهم‌ترین عامل افزایش طول عمر است.

• تعداد دفعات قطع و وصل: کنتاکتورهایی با رده بهره‌برداری AC-4 برای کلیدزنی مکرر طراحی شده‌اند.

• شرایط محیطی: گرما، رطوبت و گردوغبار عمر کنتاکتور را کم می‌کند.

• کیفیت برند: برندهای معتبر با کنتاکت‌های نقره‌ای و طراحی قوس‌گیر بهتر، دوام بیشتری دارند.

• سرویس دوره‌ای: تمیزکاری و تست منظم مانع از فرسودگی سریع می‌شود.

جدول کاربردی انتخاب کنتاکتور در صنایع مختلف

حرف آخر

به یاد داشته باشید که اگر می‌خواهید یکی از انواع کنتاکتور را انتخاب کنید، باید رفتار عملیاتی برنامه را بدانید. دانستن کاربرد و سپس انتخاب کنتاکتور به شما کمک می‌کند تا عمر الکتریکی و مکانیکی کنتاکتور را افزایش دهید. ازاین‌رو، می‌توانید تعمیر و نگهداری را کاهش دهید و دردسترس‌بودن سیستم را در داخل کارخانه افزایش دهید.

تسلا کالا، مرجع آنلاین فروش تجهیزات برق صنعتی است که انواع کنتاکتور را با بهترین قیمت بازار و ضمانت اصالت کالا به مهندسین عزیز ارائه می‌کند. برای استعلام قیمت کنتاکتور، می‌توانید به سایت تسلا کالا به ادرس www.teslakala.com مراجعه کنید و یا با کارشناسان فروش فنی تسلا کالا با شماره ۰۲۱۹۱۰۲۶۱۲۶ تماس بگیرید.

سؤالات متداول

۱- انواع کنتاکتور AC چیست؟
کنتاکتورهای تایریستوری، قدرت، فرمان، تک‌فاز و خازنی، از انواع کنتاکتورهای AC هستند.

۲- تفاوت بین کنتاکتور تایریستوری و کنتاکتور قدرت چیست؟

کنتاکتور تایریستوری با تریستور عمل می‌کند و برای کلیدزنی سریع و بی‌صدا استفاده می‌شود؛ درحالی‌که کنتاکتور قدرت کنتاکت‌های مکانیکی دارد و برای بارهای سنگین با تکرار کلیدزنی بالا مناسب است.

۳- آیا می‌توان از کنتاکتور DC در مدارهای AC استفاده کرد یا بالعکس؟

خیر؛ به دلیل تفاوت ساختار داخلی، نوع خاموش‌کردن قوس و طراحی سیم‌پیچ، استفاده متقابل از کنتاکتور AC و DC به‌جای یکدیگر، می‌تواند خطرناک و غیراستاندارد باشد.

۴- بهترین فروشگاه برای خرید انواع کنتاکتور کدام است؟

تسلا کالا مرجع فروش آنلاین انواع کنتاکتور با قیمتی رقابتی، قیمت به‌روز و ضمانت اصالت کالا است. شما می‌توانید به‌راحتی خرید خود را انجام دهید و درب منزل یا در محل پروژه، تحویل بگیرید.

۵- آیا می‌توان در بانک‌های خازنی از کنتاکتور معمولی استفاده کرد؟

خیر؛ استفاده از کنتاکتور معمولی در بانک خازنی باعث آسیب به کنتاکت‌ها می‌شود. در این موارد باید از کنتاکتور خازنی استفاده شود که دارای مدار پیش شارژ یا کنتاکت کمکی اولیه برای کنترل جریان هجومی اولیه است.