تحریریه تسلاکالا
کلیدهای فشار ضعیف:
نگاهی به اطرافتان بیندازید؛ اول و آخر کنترل هر چیزی با یک کلید انجام می‌شود؛ از روشن و خاموش کردن چراغ‌ها گرفته تا قطع و وصل کردن برق اصلی. درواقع اگر ادعا کنیم که تمام دنیای دیجیتالی و الکترونیکی ما در گرو کلیدها است، حرف بی اساسی نزده‌ایم. به همین دلیل انواع کلیدهای فشار ضعیف نیز در صنعت برق اهمیت دارند.
هر فردی به محض ورود به این حوزه به دنبال شناخت کلیدها خواهد رفت. اما ما کار را برای شما آسان کردیم؛ قرار است هر آنچه که باید در مورد کلیدهایی از نوع فشار ضعیف بدانید را در این متن بازگو کنیم. پس با ما همراه باشید و این کلیدها را بیشتر بشناسید.
با کلیدهای فشار ضعیف آشنا شوید
با نگاه به کلیدها احتمالا اولین چیزی که به ذهن شما می‌رسد این است که این وسیله کاربردی قطع و وصل کردن جریان را در شبکه‌های قدرت آسان کرده است.
اما اگر کمی عمیق‌تر به این وسیله کاربردی نگاه کنید، به این نتیجه می‌رسید که کلیدها وسیله‌ای برای برقراری ارتباط میان مولدها، ترانسفورماتورها و مصرف کننده‌ها هستند. حتی گاهی این کلیدها وظیفه انتقال انرژی یا جدا کردن آن‌ها از یکدیگر را برعهده می‌گیرند.
واقعیت این است که کاربرد کلیدها تنها به این موارد محدود نمی‌شود و این موضوع را کسی جز برقکارها نمی‌داند. کلیدها نقش اساسی در حفاظت دستگاه‌ها و سیستم‌های الکتریکی ایفا می‌کنند.
تعجب نکنید؛ تمام سیستم‌های الکتریکی در برابر خطر اضافه بار، جریان اتصال کوتاه و مواردی از این قبیل قرار دارند. این همان نقطه‌ای است که کلیدها سیستم‌های الکتریکی را نجات می‌دهند.
اگر قصد دارید در شاخه قدرت و از سطح فشار ضعیف شروع به کار کنید، پیش از هر چیز باید کلیدهایی که در این سطح ولتاژ استفاده می‌شوند را بشناسید. کلیدهای فشار ضعیف کلیدهایی هستند که در سطح ولتاژ پایین‌تر از یک کیلو ولت استفاده می‌شوند.
البته این بدان معنا نیست که ای کلیدها تنها به سطح ولتاژ وابسته‌اند؛ اگر بخواهیم درست به این موضوع نگاه کنیم، باید بگوییم که این کلیدها در شبکه‌های زیادی کارایی دارند.
نگاهی به عملکرد کلیدها
بگذارید با یک مثال ساده کاربرد و اهمیت استفاده از کلیدها را به شما بگوییم. فرض کنید که می‌خواهید ظرف بزرگی را با شلنگ از آب پر کنید. هر چه ظرف پرتر باشد، شلنگ آب بیشتر روی سطح آب قرار می‌گیرد و احتمال این که بالاخره از ظرف دربیاید، بسیار زیاد است.
شاید برای پر کردن یک ظرف بتوانید بالای سر آن بایستید و به موقع شیر آب را ببندید، اما اگر تعداد ظرف‌ها زیاد باشد چه؟ اگر قرار باشد که این کار برای مدت زیادی ادامه پیدا کند، باز هم می‌توانید ساعت‌ها بایستید و به موقع شیر آب را قطع کنید؟ قطعا نه.
در این صورت به شیری نیاز خواهید داشت که در زمان پر شدن ظرف یا بیرون آمدن شلنگ از ظرف به صورت اتوماتیک جریان آب را قطع شود. کلیدها نیز درست مانند این شیر آب هستند؛ با این تفاوت که به جای جریان آب، جریان برق را کنترل می‌کنند.
شناخت کاربردهای کلیدهای فشار ضعیف
اگر جایی بشنوید که به منظور حفاظت از ماشین آلات صنعتی، تاسیسات روشنایی و غیره در برابر اضافه بار و جریان اتصال کوتاه از فیوز استفاده می‌کنند، برای شما موضوع جدیدی نخواهد بود. اما تنها فیوز نیست که در محافظت از تاسیسات و ماشین آلات نقش دارد؛ بلکه کلید-فیوز و کلیدهای اتوماتیک نیز در این راستا کاربرد دارند.
در ادامه به کاربردهای دیگری از این کلیدها اشاره می‌کنیم:
- قابلیت قطع همزمان برق سه فاز
- قطع خودکار مدار در زمان برگشت ولتاژ یا افت بیش از حد مجاز آن
- کنترل ورود ژنراتور اضطراری یا ترانسفورماتور در شبکه توزیع به صورت دستی یا خودکار
انواع کلیدهای فشار ضعیف
این روزها هر چیزی در انواع مختلفی در بازار وجود دارد، کلیدهای فشار ضعیف نیز از این قاعده مستثنی نیستند. این کلیدها با توجه به کاربرد و ویژگی‌های آن به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند که در ادامه آن‌ها را با یکدیگر بررسی می‌کنیم.
کلیدهای دستی
کلیدهای دستی از نوع فشار ضعیف خود به چند دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه آن‌ها را معرفی می‌کنیم:
- کلید تیغه‌ای یا چاقویی: این کلیدها طراحی ساده‌ای دارند و قیمت آن‌ها نیز بسیار پایین است. از این کلیدها در مدارهای کنترل و فرمان بسیار کاربرد دارند.
- کلید پاکو یا گردان: این کلیدها برای جریان‌های الکتریکی کم به عنوان مثال در حدود 100 آمپر طراحی شده‌اند.
- کلید فیوز: همه ما با کلیدهای فیوز در خانه آشنا هستیم؛ کلیدهایی که به منظور جلوگیری از خطرات احتمالی از آن‌ها استفاده می‌شود. درواقع این کلیدها گزینه مناسبی جهت جلوگیری از خطرات در زمان تعویض فیوز در شبکه‌های فشار ضعیف هستند.
کلیدهای خودکار
هیچ کس منکر اهمیت حفاظت از دستگاه‌ها و ماشین‌آلات صنعتی در کارخانه نمی‌شود، اما چگونه می‌توان ایمنی این دستگاه‌ها را تامین کرد؟ یا حتی به منظور حفاظت از تجهیزاتی مانند تاسیسات روشنایی یا سیم‌های کابل باید چه کاری کرد؟
کلیدهای خودکار بهترین گزینه برای حفاظت از این موارد است. ساختمان این کلیدها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که از ماشین آلات صنعتی یا تجهیزات در برابر اضافه بار، جریان اتصال کوتاه و مواردی از این قبیل محافظت کرد. ساختمان این دسته از کلیدهای فشار ضعیف شامل 5 بخش زیر می‌شود:
- بدنه یا قاب کلید؛
- کنتاکت‌های کلید؛
- مکانیزم قطع و وصل؛
- جرقه‌گیر؛
- واحد تریپ.
این بخش‌ها در کنار یکدیگر کاری را انجام می‌دهند که از عهده کلیدهای دستی خارج است. به عنوان مثال، در برخی از موارد شاهد ورود ترانسفورماتور یا ژنراتورهای دستی به صورت خودکار در شبکه توزیع هستیم. این موارد غیر لازم تنها به وسیله کلیدهای اتوماتیک قابل کنترل هستند. البته این نکته را نیز باید در نظر داشت که این کلیدها پس از قطع مدار بلافاصله قابل بهره‌برداری خواهند بود.
انواع کلیدهای فشار ضعیف از نوع خودکار
این روزها بیشتر کلیدهای فشار ضعیفی که در صنعت استفاده می‌شود، از نوع کلیدهای خودکار است. اما انواع مختلفی از کلیدهای خودکار با توجه به کاربردهای آن وجود دارد که در ادامه هر کدام از آن‌ها را توضیح خواهیم داد.
کلیدهای خودکار هوایی
اگر به دنبال کلیدهای فشار ضعیف با آمپراژ بالا هستید، یک راست سراغ کلیدهای خودکار هوایی بروید. قدرت قطع بالا و عمر مفید این کلیدها از ویژگی‌های برجسته آن به شمار می‌آید. این کلیدها در انواع ثابت و فشرده در بازار وجود دارند.
اما مسئله اصلی این است که از این کلیدها در چه مواردی استفاده می‌شود؟ عمدتا در ورودی تابلوها از این کلیدها استفاده می‌کنند.
کلیدهای خودکار کمپکت یا MCCB
مجموعه‌ای از رله‌های حفاظتی که در محفظه‌ای کوچکی قرار گرفته‌اند، کلیدهای کمپکت را تشکیل می‌دهند. معمولا این دسته از کلیدها از 160 آمپر تا 1600 آمپر وجود دارد.
کلیدهای خودکار مینیاتوری یا MCB
اگر ابعاد کلیدهای خودکار را کوچک کنید، کلیدهای مینیاتوری خواهید داشت. این دسته از کلیدها جریانی به اندازه 63 آمپر را از خود عبور می‌دهد.
کلیدهای حرارتی یا محافظ الکتروموتور یا MPCB
به هیچ عنوان نمی‌توان کاربرد کلیدهایی که جریان‌های شدید را در الکتروموتورها را کنترل می‌کنند، نادیده گرفت. به این منظور حتما به کلیدهایی نیاز خواهیم داشت که این کار را برعهده بگیرند. هیچ تفاوتی ندارد که از چه جریانی در سیستم استفاده می‌شود، سبک یا سنگین، کلیدهای محافظ الکتروموتور این کار را انجام می‌دهند.
این دسته از کلیدهای فشار ضعیف نوعی به خصوص از کلیدهای خودکار محسوب می‌شوند؛ با این تفاوت که جریان‌های شدید الکتروموتورها را تحمل می‌کند. این موضوع به خصوص در زمان راه‌اندازی موتورها بسیار اهمیت دارد.
جالب است بدانید که می‌توانید فاکتورهای مختلفی را با کمک این کلیدها در موتورها در نظر بگیرید. به عنوان مثال، می‌توانید کنترل اضافه بار، اتصال کوتاه، افت ولتاژ یا حتی حفاظت در برابر تک فاز شدن الکتروموتورها را در دست بگیرید.
کلید محافظ جان یا RCCB
همه ما می‌دانیم که توجه به مسائل ایمنی به چه اندازه اهمیت دارد؛ اما مسئله اصلی این است که به چه اندازه این مسائل را رعایت می‌کنید. مسائل ایمنی به خصوص در مصرف انرژی برق خود را بیش از هر مسئله دیگری نشان می‌دهد.
نگاهی به اخبار روز در کانال‌های مختلف بیندازید،؛ در بسیاری از خبرهایی که مربوط به خسارات مالی یا صدمات جانی در ساختمان‌های مسکونی، اداری، تجاری و صنعتی می‌شوند، ردپایی از عدم رعایت مسائل ایمنی در مصرف برق وجود دارد. بنابراین این مسئله موضوعی نیست که به راحتی بتوان از آن گذشت؛ اما باید چه کرد؟
بدون شک برای جلوگیری از این مسئله راهکارهای زیادی وجود دارد، اما مهمترین آن استفاده از کلیدهای محافظ جان است. بهتر است بدانید که اصطلاح کلید محافظ جان، در اصل اشتباه است و بهتر است از عبارت کلید جریان نشتی استفاده کنیم. البته چون اصطلاح کلید محافظ جان بیشتر برای مهندسین آشنا می‌باشد، ما هم از این اصطلاح استفاده کرده‌ایم.
کلید محافظ جان هم از انواع کلیدهای فشار ضعیف اتوماتیک است که برای حفاظت از افراد و تجهیزات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دسته از کلیدها در انواع و تایپ‌های مختلفی تولید می‌شوند و از آن جایی که کاربرد زیادی دارند، در دو نوع صنعتی و خانگی به بازار عرضه می‌شوند.
اساس کار این کلیدها به این صورت است که جریان ورودی را با جریان خروجی مقایسه می‌کنند. در صورتی که جریان نشتی در مدار وجود داشته باشد، کلید جریان ورودی را قطع خواهد کرد.
پس این کلیدها یکی از ایمن‌ترین تجهیزات برای شناسایی و قطع کردن جریان نشتی و همچنین جلوگیری از ایجاد شوک‌های ناشی از تماس غیر مستقیم الکتریکی می‌باشند.
تفاوت میان کلیدهای خودکار و غیرخودکار؟
حال که دسته‌بندی کلی از انواع کلیدهای فشار ضعیف می‌دانید احتمالا این سوال در ذهن شما می‌چرخد که کلیدهای خودکار یا اتوماتیک چه تفاوتی با انواع غیراتوماتیک آن دارند؟
در ساختمان و طراحی کلیدهای اتوماتیک از رله‌هایی استفاده شده است که هر کدام از آن‌ها کاربرد خاصی دارند. به عنوان مثال، در کلیدهای اتوماتیک هوایی از رله‌های هوشمند از نوع الکترونیکی استفاده کرده‌اند.
اما در نقطه مقابل در طراحی کلیدهای غیراتوماتیک هیچ رله‌ای مشاهده نمی‌کنید. این کلیدها تنها به منظور قطع و وصل کردن استفاده می‌شوند. بهترین مثال برای درک بهتر کلیدهای غیراتوماتیک نیز کنتاکتورها هستند.
Icu و Ics در کلیدهای فشار ضعیف به چه معناست؟
همه ما حداقل برای یک بار زمانی که فروشنده در حال تبلیغ محصولات خود بوده است، با اصطلاحات ناشناسی مواجه شده‌ایم. اگر برای خرید این کلیدها به بازار مراجعه کرده باشید، حتما نام‌های Icu و Ics شنیده‌اید. اگر ندانید که مفهوم این دو اصطلاح چیست، تضمین نمی‌کنیم که در انتخاب کلیدهای خود درست عمل کرده باشید.
بیایید نگاهی به مفهوم هر یک از این اصطلاحات بیندازیم:
- Icu: این کلیدها درست مانند کلیدهای یک بار مصرف عمل می‌کنند؛ تعجب نکنید، کلیدهایی با این مشخصه تنها یک بار قابلیت قطع جریان اتصال کوتاه را دارند. از این رو برای استفاده مجدد باید آن‌ها را دست تعمیرکار بسپارید، البته اگر تعمیر شود؛ در غیر این صورت باید کلیدی نو جایگزین آن کنید.
- Ics: خرید این کلیدها به صرفه‌تر است، زیرا قابلیت قطع اتصال کوتاه را در دفعات زیاد دارند. پس از هر بار که جریانی را قطع می‌کنند، بدون هیچ نیازی به تعمیر همچنان به وظیفه خود ادامه می‌دهند.
کلیدهای فشار ضعیف اتوماتیک جایگزینی مناسب برای فیوزها
اگر تنها کمی در حوزه برق تجربه داشته باشید، می‌دانید که فیوزها نمی‌توانند از عهده محافظت کامل شبکه‌ها برآیند. معمولا در شبکه‌هایی که از فیوز استفاده می‌شود، احتمالا در عمل حفاظت موضعی و سلکتیو شاهد خطا خواهید بود.
این در حالی است که در شبکه‌های سه فاز زمانی که جریان برق افزایش می‌یابد، نیاز به قطع همزمان سه فاز داریم که این مورد نیز از عهده فیوز و کلید-فیوز برنمی‌آید. اما چنانچه کلیدهای خودکار را جایگزین کنید، دیگر هیچ نگرانی در این مورد نخواهید داشت.
البته مزایای استفاده از این کلیدها تنها به این موارد محدود نمی‌شود. کلیدهای اتوماتیک فشار ضعیف پس از قطع خودکار مدار بلافاصله آماده به کار می‌شوند. به همین دلیل است که با استفاده از این کلیدها نیاز به سرکشی مداوم به دستگاه‌ها نخواهید داشت.
نکته جالب توجه کارایی این کلیدها است؛ شما می‌توانید کارایی این کلیدها را با توجه به نیاز خود تغییر دهید. به این صورت که وضعیت کلید را در حالت‌های قطع، وصل یا وقوع خطا به کمک کنتاکت‌های فرعی تعیین کنید. همین موارد کافی است که در استفاده از کلیدهای فشار ضعیف سراغ مدل‌های اتوماتیک آن‌ها بروید.
کلام آخر
حالا هر آنچه که باید در مورد کلیدهای فشار ضعیف می‌دانید، با این اطلاعات می‌توانید در انتخاب و خرید این کلیدها بهتر عمل کنید. اگر به دنبال مطالب آموزشی بیشتر در این زمینه هستید، پست‌های اینستاگرام تسلا کالا را از دست ندهید. ما را در اینستاگرام دنبال کنید و از مطالب آموزشی پیج ما نهایت استفاده را ببرید.
غزاله صالح زاده
