کنتاکتور قدرت چیست و چه کاربردهایی دارد؟+تفاوت کنتاکتور قدرت با فرمان

آشنایی با کنتاکتور قدرت و انواع مختلف آن

برای آشنایی با کنتاکتور قدرت، ابتدا یک مثال را بررسی می‌کنیم. آیا تابه‌حال تلاش کرده‌اید در یک رودخانه، با استفاده از سنگ‌ها سدی بسازید و مسیر آب را کنترل کنید؟ حتماً متوجه شدید که حتی با تلاش زیاد، باز هم بخشی از آب از شکاف بین سنگ‌ها عبور می‌کند. حالا تصور کنید بخواهیم همین کار را در یک مدار الکتریکی صنعتی با جریان برق بسیار قوی انجام دهیم!

در چنین شرایطی، ما به چیزی بیشتر از سنگ و سد نیاز داریم؛ به یک تجهیز صنعتی مطمئن که بتواند مسیر برق را کنترل کند، یعنی کنتاکتور قدرت. در این مقاله با ساختار، کاربردها و تفاوت‌های این تجهیز حیاتی آشنا می‌شوید.

انواع برندهای کنتاکتور

• برندهای معتبر بازار
• بهترین قیمت بازار تهران
• مشاوره فنی و گارانتی

قیمت کنتاکتور >

کنتاکتور قدرت چیست؟

کنتاکتور قدرت یا Power Contactor یک کلید مغناطیسی الکترومکانیکی است که وظیفه کلیدزنی و خاموش و روشن‌کردن مدار را بر عهده دارد.

این تجهیز، یکی از مهم‌ترین اجزای تابلو برق صنعتی است و برای قطع و وصل بارهای الکتریکی سنگین مانند الکتروموتورها، سیستم‌های روشنایی صنعتی، هیترها و بانک‌های خازنی استفاده می‌شود.

کنتاکتور قدرت دارای توان بسیار بالا و طراحی ویژه‌ای است و برای مدیریت جریان‌های بالا در مدارهای سه‌فاز یا تک‌فاز، انتخابی مناسب به شمار می‌آید.

می‌توان گفت که این کنتاکتور، نوعی خاص از رله قدرت است؛ با این تفاوت که خیلی قوی‌تر از رله عمل می‌کنند.

کنتاکتورهای قدرت می‌توانند بسته به نوع و برند آنها، جریان برق تا ۸۰۰۰ آمپر و قدرت بیشتر از ۱۰۰ کیلووات را کنترل کنند. اما رله‌ها فقط در آمپرهای پایین این قدرت را دارند.

برخلاف رله‌های معمولی که بیشتر در مدارات فرمان یا کنترلی با جریان پایین کاربرد دارند، کنتاکتور قدرت می‌تواند جریان‌هایی تا ۸۰۰۰ آمپر و بارهایی با توان بیش از ۱۰۰ کیلووات را به‌صورت ایمن و سریع کلیدزنی کند.

انواع کنتاکتور قدرت

اگر بخواهیم به‌طورکلی از انواع کنتاکتور صحبت کنیم، باید از مهم‌ترین کنتاکتورهای AC نام ببریم. کنتاکتورهای قدرت، فرمان، تایریستوری، خازنی و تک‌فاز، از مهم‌ترین کنتاکتورهایی هستند که در صنعت برق مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اما کنتاکتورهای قدرت نیز دارای انواع مختلفی هستند که طبق نیازهای خاص پروژه‌های تخصصی برق صنعتی، می‌توان از آنها استفاده کرد.

انواع کنتاکتور قدرت با بوبین AC یا DC در بازار ارائه می‌شوند که هرکدام کاربرد خاصی دارند. کنتاکتورهای قدرت دارای بوبین AC، معمولاً رایج‌تر و ارزان‌تر هستند. نوع دارای بوبین DC این کنتاکتورها، تقریباً بی‌صدا و بدون لرزش هستند و بیشتر برای محیط‌های حساس مثل آسانسور و بیمارستان‌ها کاربرد دارند.

انواع کنتاکتور قدرت را می‌توان به‌صورت تخصصی نیز در ۴ دسته زیر قرار دارد:

• کنتاکتور قدرت سه‌فاز یا استاندارد: این تجهیز، رایج‌ترین نوع کنتاکتور در تابلوهای برق است. کنتاکتور سه‌فاز قدرت، ۳ پل اصلی برای اتصال به فازها و یک یا چند کنتاکت کمکی دارد. این نوع از کنتاکتور، برای موتورهای سه‌فاز، هیترها و سیستم‌های HVAC مناسب و کاربردی است.
• کنتاکتور قدرت با رله حرارتی مجتمع: در این نوع خاص، ترکیبی از کنتاکتور و رله حفاظتی، در یک بدنه در کنار هم قرار گرفته‌اند. این کنتاکتور برای حفاظت موتور در برابر اضافه‌بار و قطع فاز کاربرد دارد و باعث صرفه‌جویی در فضا و زمان سیم‌کشی می‌شود.
• کنتاکتور قدرت دو کنتاکت یا چهار پل (4P): در برخی پروژه‌ها که نیاز به قطع نول یا فاز چهارم هم هست، از این نوع برای قطع کامل مدار استفاده می‌شود.
• کنتاکتور قدرت مقاوم در برابر شرایط سخت (Heavy Duty): این مدل، مناسب کاربردهایی با قطع و وصل زیاد، جریان هجومی بالا یا محیط‌های دمایی و گردوغبار بالا است. بدنه تقویت‌شده، فنرهای قوی‌تر و قوس گیرهای پیشرفته، این کنتاکتورها را به انتخابی مناسب برای شرایط سخت تبدیل می‌کند.

کنتاکتورها از چه اجزائی تشکیل شده‌اند؟

حالا می‌خواهیم ببینیم این سد قدرتمند چگونه و با چه اجزائی ساخته می‌شود؟ و جز به جز آن چگونه کار می‌کند؟

از اصلی‌ترین و مهم‌ترین بخش‌های هر کنتاکتور، کنتاکت‌های آن است. کنتاکت‌های توان یا قدرت همان کنتاکت‌هایی هستند که حمل بار جریان اصلی رو به دوش می‌کشند. کنتاکت‌های فرمان یا کمکی نیز، هم‌زمان با کنتاکت‌های قدرت جریان کمتری را به سمت مدارهای فرمان انتقال می‌دهند.

علاوه بر این، هر کنتاکتور، دارای یک مکانیزم قطع و وصل است. در مکانیزم دستی، عملیات قطع و وصل به عهده اپراتور است. این عملیات از طریق یک اهرم انجام می‌شود. در روش‌هایی اتوماتیک، آهنرباها و کوئل‌های الکتریکی، کار باز و بسته شدن کنتاکت‌ها را انجام می‌دهند.

 در نهایت هر کنتاکتور دارای یک محفظه یا قاب است. این بخش، اجزای کنتاکتور را در برابر آب و هوا، انفجار و نشستن غبار و چربی محافظت می‌کند.

آشنایی با عملکرد کنتاکتور قدرت

کنتاکتورهای قدرت از گروه کلیدهای قابل قطع و وصل تحت بار نامی هستند. این کلیدها در مدل‌های مختلف برای استفاده در انواع مدارهای قدرت ساخته می‌شوند. جریان مجاز عبوری از پلاتین‌های آن‌ها می‌تواند از چند آمپر تا چند هزار آمپر باشد.

همان‌طور که گفتیم، کنتاکتور قدرت دو مدل AC و DC دارد. تعداد پلاتین‌ها در کنتاکتورهای قدرت، می‌تواند بین دو تا چهار عدد باشد. البته لازم به ذکر است که در کنتاکتورهای قدرت می‌شود تعداد پل‌ها را به‌صورت سفارشی بیشتر کرد. این پلاتین یا کنتاکت‌ها از نوع نرمال باز (NO) یا نرمال بسته (NC) هستند.

این نکته را هم باید در نظر بگیریم که علاوه بر کنتاکت‌های قدرت، معمولاً تعدادی کنتاکت کمکی هم در این کنتاکتور وجود دارد؛ اما مشخصه الکتریکی و فیزیکی آنها با پلاتین‌های قدرت فرق دارد.

باتوجه‌به قدرت کنتاکتور، محل اتصال جریان ورودی و خروجی به کنتاکت‌های قدرت میتواند شامل ترمینال‌های سیمی و یا صفحه‌هایی برای اتصال شینه یا کابل باشد.

ولتاژ نامی کنتاکتور قدرت از فشار ضعیف تا ۱۵۰۰ ولت بوده و می‌تواند برای قطع و وصل بارهای کوچک تا بزرگ استفاده شود.

همچنین برای تعیین حداکثر جریان نامی کنتاکتور قدرت باید به برند و نوع آن توجه شود و در برخی مدل‌ها تا ۸۰۰۰ آمپر هم وجود دارد. (از ۱۲۵۰ تا ۸۰۰۰ آمپر با ولتاژ ۵۰۰ تا ۱۵۰۰ ولت مستقیم و متناوب).

در جریان‌های بسیار بالا، ساختمان کنتاکتور با مدل‌های معمولی تفاوت‌های زیادی دارد و می‌تواند شامل قطعات بیشتر مثل سیستم‌های خاموش‌کننده قوس، مکانیزم قطع و وصل متفاوت باشد.

۸ پارامتر مهم برای انتخاب یک کنتاکتور قدرت

بعد از رسیدن به پاسخ این سؤال که کنتاکتور قدرت چیست، در ادامه با پارامترها و نکاتی که هنگام خرید این تجهیز باید مورد توجه قرار بگیرند، می‌پردازیم:

1. برای اینکه بتوانیم ولتاژ نامی و مشخصات عایقی کنتاکتور را درست انتخاب کنیم باید نوع و میزان ولتاژ محل مورد استفاده کنتاکتور، مشخص شده باشد.
2. باید بدانیم که کنتاکتور برای قطع و وصلِ چه نوع باری و با چه جریانی قرار هست که استفاده شود (اهمی، سلفی و یا خازنی). این کار به ما کمک می‌کند تا گروه کنتاکتور و جریان مجاز عبوری از پلاتین‌های قدرت آن را درست انتخاب کنیم.
3. برای اینکه قطع و وصل کامل و ایمنی داشته باشیم باید تعداد پلاتین‌های قدرت مورد نیاز و نوع آنها را بدانیم.
4. تعداد و نوع پلاتین‌های مورد نیاز کمکی و فرمان هم باید مشخص باشد.
5. انتخاب درست از گروه حرارتی و عمر مکانیکی کنتاکتور وابسته به دانستن تعداد دفعات قطع و وصل در یک دوره خاص است.
6. مشخص شدن محل نصب کنتاکتور برای ارتباط با قطعات جانبیِ مورد نیاز از نظر سطح عایقی، اندازه و ایمنی مهم است.
7. تأثیرات محیط کار کنتاکتور از نظر دما، رطوبت و… برای انتخاب نوع آن مهم است.
8. با انتخاب کنتاکتوری که لوازم جانبی آن در دسترس است می‌توانید کار خودتان را راحت‌تر کنید.

آموزش خواندن پلاک کنتاکتور قدرت

در ادامه نمونه واقعی پلاک یک کنتاکتور قدرت را می‌بینیم که جزئیات آن به‌اختصار توضیح داده شده است.

در سمت چپ بالای پلاک، AC3 به ما نوع کنتاکتور را نشان می‌دهد.

در سطر اول تمام استانداردهایی که کنتاکتور بر اساس آنها ساخته شده را می‌بینیم.

شرایط کار کنتاکتور از نظر سطح ولتاژ متناوب، قدرت موتور بر اساس کیلووات و جریان مجاز بر اساس آمپر معمولاً در یک جدول بر روی پلاک آن مشخص می‌شود.

این عبارت AC1=Ith=40A تعیین می‌کند که برای استفاده در بار اهمی خالص، جریان مجاز نامی از ۲۲ آمپر تا ۴۰ آمپر از نظر سطح توان حرارتی (به مدت ۸ ساعت) افزایش پیدا می‌کند.

سطح ولتاژ عایقی قابل‌تحمل این کنتاکتور ۶۰۰ ولت و در شرایط لحظه‌ای تا حداکثر ۶ کیلو ولت است.

علائم استاندارد را در وسط پلاک می‌توانید ببینید.

در این کنتاکتور جریان اتصال کوتاه قابل‌تحمل ۵ کیلو آمپر است.

فراموش نکنیم که فقط و فقط سیم مسی می‌توانیم به این کنتاکتور وصل کنیم.

به قدرت کنتاکت‌های کنتاکتور در تحمل قوس الکتریکی ناشی از قطع جریان، قدرت قطع کنتاکتور میگویند.

خوب است بدانید که این مشخصات در بسیاری از موارد روی بدنۀ کنتاکتور یا در کاتالوگ آن نوشته می‌شود.

نصب کنتاکتور قدرت (سه فاز)

نصب صحیح کنتاکتور قدرت تأثیر مستقیم بر عملکرد ایمن و طول عمر این تجهیز کلیدی در تابلو برق صنعتی دارد. رعایت دستورالعمل‌های استاندارد و دقت در مراحل نصب باعث کاهش خرابی و هزینه‌های تعمیرات خواهد شد.

در هنگام نصب این کنتاکتور باید به مراحل زیر را با دقت انجام دهید:

انتخاب محل نصب مناسب: کنتاکتور باید در داخل تابلو برق یا محفظه‌ای نصب شود که تهویه مناسب داشته باشد و از گردوغبار، رطوبت و گرمای شدید محافظت شود.

بررسی ولتاژ تغذیه بوبین: قبل از نصب کنتاکتور قدرت، مطمئن شوید ولتاژ بوبین با ولتاژ مدار فرمان مطابقت داشته باشد.

اتصال سیم‌کشی قدرت و فرمان: سیم‌های قدرت (ورودی و خروجی فازها) را طبق نقشه برق و با رعایت استانداردهای گشتاور محکم کنید. همچنین سیم‌کشی کنتاکت‌های کمکی فرمان را جداگانه انجام دهید.

اطمینان از محکم بودن پیچ‌ها: تمام پیچ‌های ترمینال باید طبق دستورالعمل گشتاور بسته شوند تا از داغ شدن و جرقه جلوگیری شود.

بررسی ایمنی اولیه: پس از نصب، مدار را بدون بار تست کنید تا از عملکرد صحیح بوبین و کنتاکت‌ها مطمئن شوید.

نکات نگهداری از کنتاکتور قدرت

برای اطمینان از عملکرد و افزایش طول عمر کنتاکتور، بهتر است که این تجهیز را به صورت دوره‌ای بازدید و بررسی کنید.

اگر در کنتاکت‌های اصلی کنتاکتور، ساییدگی یا سوختگی مشاهده کردید، بهتر است که کنتاکت‌ها را تمیز یا تعویض نمایید.

توجه کنید که وجود علائمی مانند تغییر رنگ، داغی غیرعادی یا بوی سوختگی در بوبین کنتاکتور قدرت، می‌تواند نشانه خرابی آن باشد. خرابی بوبین می‌تواند باعث عدم جذب هسته و اختلال در عملکرد کنتاکتور شود.

برای مشاهده عملکرد صحیح و جلوگیری از استهلاک کنتاکتور، شرایط محیطی استاندارد را ایجاد نمایید. دمای محیط، رطوبت و گردوغبار می‌توانند عمر کنتاکتور را کاهش دهند.

علاوه بر این، در بازدیدهای دوره‌ای از محکم بودن اتصالات اطمینان پیدا کنید تا اتلاف انرژی یا افزایش دما رخ ندهد.

حواستان باشد که عملکرد باز و بسته شدن کنتاکت‌ها را نیز به‌صورت دوره‌ای بررسی کنید تا از صحت کارکرد و بی‌صدا بودن کلیدزنی مطمئن شوید.

تفاوت کنتاکتور قدرت و فرمان چیست؟

به‌طورکلی کنتاکتور قدرت و فرمان وظیفه کلیدزنی و کنترل مدار را دارند، اما این دو تجهیز از نظر طراحی، ظرفیت جریان، کاربرد و ابعاد تفاوت‌های مهمی دارند.

اولین تفاوت کنتاکتور قدرت و فرمان، تفاوت در تعداد پلاتین یا کنتاکت‌های آنهاست.

کنتاکتور قدرت معمولاً برای کلیدزنی مدارهایی با جریان و توان بالا مثلاً موتورهای سه‌فاز صنعتی یا بارهای مقاومتی و القایی بزرگ استفاده می‌شود. درحالی‌که کنتاکتور فرمان فقط مدارهای فرمان و کنترل با جریان کم (معمولاً کمتر از ۱۰ آمپر) را مدیریت می‌کند.

نصب کنتاکتورهای فرمان به تمهیدات خاصی نیاز ندارد و به‌سادگی انجام می‌شود. حتی می‌توانیم آنها را در محفظه تابلوهای برق هم نصب کنیم. اما برای نصب کنتاکتور قدرت باید از نظر ایمنی و شرایط محیطی، شرایط خاصی را ایجاد کنیم.

ساختمان کنتاکتورهای قدرت از فرمان پیچیده‌تر است. زیرا به دلیل وجود سطح ولتاژ و جریان بالا در کنتاکتورهای قدرت، احتمال به وجود آمدن قوس الکتریکی پس از قطع کنتاکتور وجود دارد. همین عامل باعث پیچیدگی ساختمان کنتاکتور قدرت می‌شود.

و در نهایت کنتاکتور قدرت معمولاً ابعاد بزرگ‌تری نسبت به کنتاکتور فرمان دارد. چون کنتاکت‌های اصلی آن ضخیم‌تر و قوس گیرهای قوی‌تری دارد.

کلام آخر

انتخاب کنتاکتور قدرت مناسب، نقش بسیار مهمی در ایمنی، طول عمر و بهره‌وری سیستم‌های الکتریکی صنعتی دارد. همان‌طور که در این مقاله خواندید، شناخت دقیق انواع کنتاکتور، کاربردها و تفاوت آن با تجهیزات مشابه مثل کنتاکتور فرمان باعث می‌شود بهترین تصمیم را برای پروژه خود بگیرید.

اگر برای خرید کنتاکتور قدرت به‌دنبال مشاوره تخصصی، تضمین اصالت کالا و بهترین قیمت بازار هستید، می‌توانید همین حالا از فروشگاه آنلاین تسلاکالا دیدن کنید. تیم ما آماده است تا شما را در انتخاب بهترین مدل متناسب با نیاز فنی پروژه‌تان راهنمایی کند.

سوالات متداول

۱- کنتاکتور قدرت چیست؟

کنتاکتور قدرت یا Power Contactor یک کلید مغناطیسی الکترومکانیکی است که وظیفه کلیدزنی و خاموش و روشن‌کردن مدار را بر عهده دارد. این تجهیز، از مهم‌ترین اجزای تابلو برق صنعتی است و برای قطع و وصل بارهای الکتریکی سنگین استفاده می‌شود.

۲- تفاوت اصلی بین کنتاکتور قدرت و فرمان چیست؟

به‌طورکلی کنتاکتور قدرت و فرمان وظیفه کلیدزنی و کنترل مدار را دارند، اما این دو تجهیز از نظر طراحی، ظرفیت جریان، کاربرد و ابعاد تفاوت‌های مهمی دارند.

۴- چه نوع بوبینی در کنتاکتور قدرت استفاده می‌شود و چگونه انتخاب می‌شود؟

بوبین کنتاکتورهای قدرت می‌توانند از نوع AC یا DC باشند. انتخاب آن‌ها به ولتاژ فرمان بستگی دارد و باید مطابق با ولتاژ تغذیه مدار فرمان انتخاب شوند.

۵- چگونه می‌توان فهمید کنتاکتور قدرت خراب شده است؟

علامت‌هایی مانند جرقه‌زدن مکرر کنتاکت‌ها، بوی سوختگی، صدای غیرعادی هنگام کلیدزنی یا باقی‌ماندن کنتاکت در حالت بسته نشانه خرابی یا پایان عمر مفید کنتاکتور است.

۶- آیا می‌توان کنتاکتور قدرت را به‌صورت دستی هم فعال کرد؟

در برخی مدل‌ها کلید تست یا دکمه دستی وجود دارد تا اپراتور در شرایط اضطراری یا آزمایش، بتواند کنتاکتور را به‌صورت موقت فعال کند؛ اما این حالت نباید جایگزین مدار فرمان استاندارد شود.