کلید اتوماتیک چیست؟ | معرفی MCCB و کاربردهای صنعتی آن

کلید اتوماتیک چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

کلید اتوماتیک و غیراتوماتیک دارای چه ویژگی‌هایی می باشند؟ انواع مختلف و دسته‌بندی هرکدام به چه صورت است؟ اکسسوری و قابلیت فرمان پذیری هر مورد شامل چه مواردی می‌باشد؟

کلید اتوماتیک یا کمپکت که به آن MCCB‌ که مخفف Molded Case Circuit Breaker است، می‌گویند،‌ در واقع تجهیزی برای قطع و وصل جریان و ولتاژ برق به صورت ایمن می‌باشد.

اصولا مساله قطع و وصل ایمن جریان برق از برقراری آن به مراتب مهم‌تر و لازم توجه است. به این جهت به وسیله شرکت‌های مختلف همواره راهکارهای به روز ارائه می‌شوند. و در نهایت تولیدات مختلفی برای قطع و وصل جریان برق روانه بازار می‌گردد.

تجهیزات قطع و وصل، یا تنها توانایی قطع ولتاژ را دارند و یا در کنار آن توانایی قطع جریان را هم دارند. البته این مورد بیشتر در ولتاژ فشار قوی مطرح می‌گردد که بسیاری از کلیدها تنها حکم جداساز را دارد و نمی‌تواند مدار تحت بار را قطع نمایند.

آموزش کابل کشی کلید اتوماتیک :

مورد دیگر نیز بحث اتوماتیک یا کامپکت بودن یک کلید برای قطع در شرایط خطا می‌باشد. که آن کلید بسته به مکانیزم طراحی بتواند در هنگام رخ دادن خطاهایی نظیر اضافه بار و یا اتصال کوتاه بارهای مختلف به صورت اتوماتیک اقدام به قطع مدار و از خسارات جلوگیری‌ نماید.

مورد دیگر نیز فرمان‌پذیر بودن کلید از فاصه دور و براساس سیگنال‌های ارسالی می‌باشد. در بعضی از تولیدات این قابلیت در کلید تعبیه می‌گردد.

کلیدهای مختلف براساس ویژگی‌های فوق و یک سری پارامترهای الکتریکی مانند سطح جریان نامی قابل تحمل، قدرت قطع قابل تحمل، سطح ولتاژ عایقی و …. طبقه‌بندی و بسته به شرایط پروژه به کار گرفته خواهند شد.

کلید اتوماتیک و کلید غیر اتوماتیک :

در ادامه انواع مختلف کلیدها را بررسی خواهیم کرد:‌

کلید فیوز FUSE SWITCH DISCONNECTOR :

این نوع کلید در زمره انواع غیراتوماتیک می‌باشد و در واقع یک پایه فیوز با قابلیت قطع مدار با نیروی دست می‌باشد.

معمولا انواع این کلیدفیوزها در سطح جریان 160 ، 250 ،400 ، 630 ،800 ،1000 و 1250 آمپر موجود می‌باشند. فیوز مناسب بسته به شرایط پروژه از نظر سایز و آمپر در کلیدفیوز قرار خواهد گرفت.

کلید مینیاتوری MCB :

ساده‌ترین نوع کلید اتوماتیک که معمولا در انواع تک پل و سه پل در پروژه‌های مختلف و به‌خصوص  مسکونی در آمپراژ وسیع و در قدرت قطع 6 کیلوآمپر و یا 10 کیلوآمپر در بازار موجودند و حفاظت در برابر اضافه جریان و اتصال کوتاه را برعهده دارد.

کلید کمپکت  MCCB:

رایج‌ترین کلید اتوماتیک در صنعت برق با رینج جریانی از 16 آمپر تا 1600 آمپر است. که در ساده ترین نوع آن حفاظت اضافه جریان و اتصال کوتاه با مکانیزم‌های حرارتی و مغناطیسی دیده شده است. در تولیدات شرکت‌های مختلف با توجه به نیازهای مشتری برای هر کلید کمپکت با رینج جریان مشخص، مقدار جریان حفاظتی حرارتی یا مغناظیس می‌تواند ثابت یا قابل تنظیم باشد. انعظاف‌پذیری کلید بسته به تغییرات بار مصرفی در پروژه در نظر گرفته می‌شود.

کلیدهای کمپکت می‌توانند مکانیزم حرارتی و مغناطیسی نداشته باشند و حفاظت‌های اضافه جریان و اتصال کوتاه بر مبنای رله‌های الکترونیکی صورت گیرد که این مورد موجب دقت بالای کلید و در نتیجه،‌ افزایش قیمت کلید خواهد شد.

آموزش نصب رله شنت در کلید اتوماتیک :

در ویدیوی زیر می‌توانید نصب رله شنت در کلید اتوماتیک را به صورت تصویری مشاهده کنید:

آموزش تست عملکرد کلید اتوماتیک :

در ویدیو زیر، تست عملکرد کلید اتوماتیک را مشاهده می‌کنید:

کلید هوایی ACB :

با تغییر ساختار مکانیزم خاموش‌کننده‌های آرک‌ها در لحظه قطع کلید در کلیدهای کمپکت الکترونیکی وارد مبحث کلیدهای هوایی می‌شویم. که این کلیدها از 1600 آمپر تا فراتر از 5000 آمپر را نیز ساپورت می‌کنند. رینج وسیعی از اکسسوری‌ها برای ارسال سیگنال و تحت فرمان بودن از فاصله دور برای این کلیدها موجود می‌باشد.

مبحث کلیدها و ادوات سوئیچینگ به اینجا ختم نمی‌شود و دارای طیف وسیعی از محصولات با کارایی‌های مختلف می‌باشد. موارد فوق درصد بالایی از استفاده پروژه‌ها را شامل می‌شوند که در فروشگاه تسلاکالا شما می‌توانید به تفکیک سازندگان تمامی محصولات و ویژگی‌های هرکدام را بررسی فرمایید.

هزینه کل مالکیت کلید برق (TCO)

وقتی صحبت از انتخاب کلید برق می‌شود، نباید فقط به قیمت خرید اولیه توجه کرد. آنچه اهمیت دارد، هزینه کل مالکیت (Total Cost of Ownership) است که شامل موارد زیر می‌شود:

• هزینه خرید: بسته به برند، نوع کلید (MCB، MCCB، ACB، RCCB و…) و ظرفیت جریان، قیمت اولیه متفاوت است.

• هزینه نصب: شامل طراحی تابلو، تجهیزات جانبی (مثل بیمتال، شنت تریپ، اینترلاک)، و اجرت متخصص برق است. در کلیدهای صنعتی (MCCB/ACB) این هزینه بالاتر از کلیدهای خانگی (MCB) خواهد بود.

• هزینه نگهداری: برخی کلیدها مثل کلیدهای هوایی نیاز به سرویس دوره‌ای و تست دارند، در حالی که کلیدهای مینیاتوری تقریبا بدون نیاز به نگهداری هستند.

• هزینه تعویض قطعات: در کلیدهای پیشرفته (MCCB و ACB)، تعویض رله‌های حفاظتی یا قطعات جانبی هزینه‌بر است. در مقابل، فیوزهای سنتی یک‌بار مصرف‌اند و پس از هر بار خطا باید تعویض شوند.

بنابراین ممکن است یک کلید برق گران‌تر در ابتدا، در بلندمدت به‌صرفه‌تر از یک کلید ارزان اما پرهزینه در نگهداری باشد.

 راهنمای انتخاب کلید مناسب

انتخاب کلید برق صحیح به فاکتورهای فنی زیر بستگی دارد:

1. سایز کلید (ابعاد و جریان نامی):

   • برای مصارف خانگی: کلیدهای مینیاتوری (۶ تا ۶۳ آمپر).

   • برای صنایع کوچک: کلیدهای کمپکت MCCB (۱۶ تا ۱۶۰۰ آمپر).

   • برای نیروگاه‌ها و صنایع سنگین: کلیدهای هوایی ACB (۶۳۰ تا چند هزار آمپر).

2. نوع ولتاژ نامی:

   • ولتاژ پایین (Low Voltage): ساختمان‌ها، کارگاه‌ها، دیتاسنترها.

   • ولتاژ متوسط/قوی (MV/HV): صنایع بزرگ و پست‌های برق.

3. تعداد پل (Pole):

   • تک‌پل: مدار تک‌فاز.

   • دوپل: تک‌فاز + نول.

   • سه‌پل: سه‌فاز.

   • چهارپل: سه‌فاز + نول (ایمنی بالاتر).

4. نوع حفاظت مورد نیاز:

   • اضافه بار و اتصال کوتاه → MCB یا MCCB.

   • نشتی جریان → RCCB.

   • حفاظت ترکیبی → RCBO.

   • جریان‌های بسیار بالا → ACB.

5. شرایط محیطی: دما، رطوبت، گردوغبار و حتی فضای نصب در تابلو.

سوالات متداول

۱. آیا همیشه کلید گران‌تر به معنای کیفیت بالاتر است؟
خیر، باید به استانداردها (IEC/ISIRI)، گارانتی و خدمات پس از فروش توجه شود.

۲. کلید مناسب برای یک کارگاه کوچک چیست؟
معمولاً MCCB سه‌پل با جریان ۱۰۰ تا ۲۵۰ آمپر بهترین انتخاب است.

۳. آیا می‌توان به جای RCCB از MCB استفاده کرد؟
خیر، چون MCB حفاظت نشتی جریان به زمین ندارد.

۴. چرا در صنعت بیشتر از کلیدهای چهارپل استفاده می‌شود؟
چون علاوه بر فازها، نول هم حفاظت می‌شود و ایمنی افزایش می‌یابد.

۵. نگهداری دوره‌ای برای کدام کلیدها ضروری است؟
کلیدهای هوایی و کمپکت نیاز به سرویس و تست دوره‌ای دارند؛ MCB خانگی تقریبا بدون نیاز به سرویس است.