همه چیز در مورد مهم‌ترین استانداردهای صنعت برق

بیشتر کشورهای صنعتی و توسعه‌یافته از استانداردهای برق، برای تهیه نقشه‌های الکتریکی و ساخت تجهیزات برقی استفاده می‌کنند. درواقع همه محصولات الکتریکی در این کشورها، باید دارای علامت‌های استاندارد تعریف شده باشند. این استانداردها معمولا برای یکسان‌سازی مسائل علمی، فنی، صنعتی و تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ایران هم سازمان‌هایی در این زمینه فعالیت می‌کنند و وظیفه تهیه و تدوین استانداردهای ملی لازم و مطابقت آنها با استانداردهای جهانی را برعهده دارند. در این مطلب به معرفی استانداردهای مهم صنعت برق بین‌المللی و داخلی می‌پردازیم.

 

آشنایی با مفهوم استاندارد برق

استانداردهای برق برای چه هدفی ایجاد شده‌اند؟ در دنیای الکترونیک، برای بیان ایده‌ها از اشکال و نقشه‌ها بهره می‌برند. همچنین برای تعریف و نحوه استفاده از ایده‌ها به تعیین استانداردها می‌پردازند. به همین دلیل قبل از کار با تجهیزات الکتریکی، بهتر است شناخت کافی در مورد استانداردهای موجود شکل بگیرد.

استانداردها مجموعه‌ای از قواعد مربوط به امور فنی و علمی برقی هستند که برای آشنایی بیشتر با نحوه کار تجهیزات تدوین می‌شوند. این استانداردها از سوی سازمان‌های مربوطه هر کشور ایجاد می‌شود و افراد یا شرکت‌هایی که قصد تولید، طراحی یا نصب انواع تجهیزات الکتریکی را دارند، باید نسبت به اخذ مدارک مربوطه اقدام کنند.

مهندسان و افراد متخصص در زمینه برق، می‌توانند نسبت به اخذ استانداردهای تدوین شده به سازمان نظام مهندسی کشور مراجعه کنند. استانداردهای برقی را بیشتر با عنوان مبحث می‌شناسیم.

با انواع استانداردهای صنعت برق جهان بیشتر آشنا شوید.

احتمالا علائم این استانداردهای برق را روی برخی از تجهیزات الکتریکی مشاهده کرده‌اید. این علائم نشان دهنده روش‌های استاندارد تولید آن تجهیزات هستند. در ادامه مطلب با این استانداردها بیشتر آشنا می‌شوید.

استاندارد بین‌المللی IEC

یکی از مهم‌ترین استانداردهای موجود در صنعت برق جهان است که تحت نظر سازمان بین‌المللی استاندارد ISO فعالیت می‌کند. وظیفه اصلی این سازمان، تعیین و تدوین استانداردهای حوزه برق است. این استانداردها شامل موضوعاتی، مثل نحوه ساخت دستگاه، دسته‌بندی تجهیزات الکتریکی، نوع نصب و پیکربندی آنهاست. این استانداردها در نام و عنوان خود، اعدادی بین 60000 تا 79999 دارند.

استاندارد IEC براساس بند 1-1 از مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمان، یکی از مراجع اصلی و رسمی در طراحی و نظارت تاسیسات الکتریکی ساختمان‌ها است. از رایج‌ترین استانداردهای این سازمان می‌توان به IEC289، IEC608317 و IEC60871 اشاره کرد.

استاندارد برق بین‌المللی ISO

احتمالا نام این استاندارد را زیاد شنیده باشید. ISO که اختصار عبارت International Standard Association است، یک سازمان جهانی بوده که برای توسعه فعالیت‌های مربوط به استاندارد شکل گرفته است. یکی از سازمان‌های معروف بین‌المللی است که بیش از 130 عضو فعال دارد. از این تعداد حدود 90 عضو اصلی، 34 عضو مکاتبه‌ای و 8 عضو هم مشترک هستند. موسسه ملی استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران هم در این سازمان عضو بوده و فعالیت‌های خود را در این چارچوب انجام می‌دهد.

استاندارد بین‌المللی CE

این نشان یکی از استانداردهای برق در اروپاست که مورد قبول کشورهای اتحادیه اروپا می‌باشد. معمولا شرکت‌هایی که آزمایش‌های این سازمان را انجام می‌دهند در کنار لوگوی خود عدد 4 رقمی را ثبت می‌کنند. وجود این استاندارد، نشان دهنده مطابقت محصول تولید شده با قوانین جامعه اروپا در مورد سلامت، ایمنی، محیط زیست و … است. البته در چین هم نشان اختصار کوتاهی با عنوان CE وجود دارد که برای صادرات محصولات چینی (China Export) بوده و ربطی به اتحادیه اروپا ندارد.

استاندارد بین‌المللی IEEE

این استاندارد که اختصار عبارت Institute Of Electrical And Electronics Engineer است، یکی از مهم‌ترین سازمان‌های بین‌المللی استاندارد را تشکیل می‌دهد. این موسسه از مهندسان برق و الکترونیک تشکیل می‌شود. این استاندارد انواع محصولات تکنولوژیکی، مهندسی پزشکی، مخابراتی، حمل‌ونقل، نانو تکنولوژی و … را شامل می‌شود.

استاندارد NEC

یکی از استانداردهای برق کشور آمریکاست که در زمینه تدوین مقررات ایمنی تاسیسات برقی فعالیت می‌کند. این سازمان که National Electrical Code نام دارد، بخشی از سازمان حفاظت در برابر آتش در آمریکا هم محسوب می‌شود. محصولات الکتریکی که تحت نظارت این سازمان عرضه می‌شوند، برچسبی دارند که نشان دهنده بررسی طراحی، تولید و آزمایش آن توسط این استاندارد است. این سازمان تمامی تجهیزات الکتریکی تولیدی را از فیلتر آزمایش‌های مختلفی، مثل UL، CSA، FM، MET و UR عبور می‌دهد. کدهای این استاندارد هم بر اساس سیستم غیر متریک تهیه و تدوین می‌شوند.

استاندارد برق ANSI

این سازمان که با نام American National Standard Institute شناخته می‌شود، کار نظارت بر صدور مجوز استانداردهای خدمات، محصولات، نحوه کار کارمندان و روند انجام کار را برعهده دارد. همچنین این موسسه غیر انتفاعی، استانداردهای بین‌المللی را با استانداردهای آمریکا مطابقت می‌دهد. درواقع این کار برای جهانی‌تر شدن استانداردهای تدوین شده در آمریکا صورت می‌گیرد.

 

استاندارد UL

یکی دیگر از استانداردهای مهم برق آمریکاست که با عنوان آزمایشگاه ایمنی (UnderWriters Laboratories) هم شناخته می‌شود. تخصص این موسسه در زمینه حریق و ایمنی تجهیزات الکتریکی است. درواقع این سازمان تجهیزات را آزمایش کرده و گواهینامه استفاده از آن را صادر می‌کند. علامت این موسسه در دو نوع UL Recignized و UL Listed ارائه می‌شود که هرکدام از آنها معنی خاص خود را دارند. درواقع هر محصولی که این علامت‌ها را روی خود داشته باشد، به این معنی است که تمام استانداردهای ایمنی مرتبط با آتش‌سوزی و برق‌گرفتگی را پشت سر گذاشته است.

استاندارد DIN

این موسسه استاندارد آلمانی، شامل مجموعه‌ای از قوانین تولید، تست، اندازه‌گیری و ارزیابی محصولات صنعتی است. استانداردهایی که توسط موسسه DIN اجرا می‌شوند، بیش از 30000 عنوان را دربر می‌گیرند. به این ترتیب تقریبا تمام جوانب تکنولوژیکی محصول بررسی و تایید می‌شود. به همین دلیل مورد تایید بسیاری از کشورهای جهانی است.

استاندارد برق GS

یکی از استانداردهای برق آلمان است که به عنوان نماد ایمنی در این کشور شناخته می‌شود. این سازمان گواهینامه استفاده از محصولات جدید را بر اساس مقررات ایمنی کشور آلمان تایید و صادر می‌کند. این استاندارد قوانین کار با تجهیزات ولتاژ پایین را تدوین می‌کند. برای مثال استفاده از نشان استاندارد GS به همراه عبارت TuV Rheinland GS Mark نشان می‌دهد که دستگاه الکتریکی مد نظر توسط شرکت TuV Rhenland مورد آزمایش و بررسی قرار گرفته است.

استاندارد VDE

این سازمان در آلمان با عنوان انجمن برق، فناوری اطلاعات و الکترونیک شناخته می‌شود. مسئولیت اصلی این سازمان بین‌المللی آزمایش، مطابقت و تایید محصولات تولیدی است. تمامی محصولات تولیدی باید با استانداردهای ایمنی این کشور مطابقت داشته باشند تا گواهینامه استفاده از آنها صادر شود. البته این سازمان فقط کار نظارت بر استاندارد تجهیزات الکتریکی را برعهده دارد. کدهایی که VDE تدوین می‌کند، براساس سیستم متریک است. به همین دلیل در ایران هم کاربرد زیادی دارد.

استاندارد CSA

یکی از مهم‌ترین استانداردهای برق کاناداست که مسئولیت آزمایش محصولات صنعتی را برعهده دارد. این سازمان تمام محصولات را با توجه به استانداردهای ملی کانادا مطابقت می‌دهد. تمام محصولات مرتبط با تاسیسات ساختمانی و الکتریکی، باید این علامت را داشته باشند. درواقع وجود این علامت روی محصول، نشانگر این است که تمامی استانداردهای ملی کشور کانادا را رعایت کرده است.

استاندارد IP

از این استاندارد برای بیان مقاومت تجهیزات الکتریکی در برابر نفوذ آب و سایر عوامل محیطی استفاده می‌شود که مخفف عبارت Ingress Protection است. معمولا برای درجه‌بندی میزان مقاومت محصول اعداد دو رقمی را جلوی این عبارت قرار می‌دهند. رقم اول از سمت راست، حفاظت از بدنه محصول در برابر عوامل محیطی و رقم دوم، محافظت از محصول در برابر نفوذ آب را نشان می‌دهد.

استانداردهای مهم صنعت برق در ایران

استاندارد ملی ایران ISIRI

سازمان ملی استاندارد ایران که متشکل از 28 کمیته ملی مختلف است، یکی از اعضای سازمان بین‌المللی ISO هم محسوب می‌شود. کمیته‌های این سازمان مسئولیت تهیه و تدوین استاندارد ملی ایران را برعهده دارند. همچنین سازمان ملی استاندارد ایران، وظیفه نظارت بر اجرای استانداردهای تدوین شده را هم برعهده دارد. هر محصولی که علامت این سازمان را داشته باشد به این معنی است که با تمام استانداردهای ملی ایران مطابقت دارد.

استانداردهای برق وزارت نیرو

یکی دیگر از استانداردهای برق ایران، توسط شرکت توانیر که به عنوان یک شرکت مادر تخصصی شناخته می‌شود بوده که وظیفه تهیه و تدوین پروتکل‌ها و مقررات استفاده از تاسیسات الکتریکی را برعهده دارد. همچنین کار نظارت بر اجرای این استانداردها را هم انجام می‌دهد.

سازمان نظام مهندسی کشور

این سازمان هم کار انتشار مقررات و استانداردهای ملی ساختمان را انجام می‌دهد. مقررات منتشر شده توسط این سازمان، شامل مشخصات عمومی، فنی و اجرایی تاسیسات برقی ساختمانی می‌شود. این تاسیسات در سطوح ضعیف و متوسط هستند.

استاندارد ایران پترولیوم (IPS)

IPS که مخفف عبارت Iranian Petroleum Standards است، حوزه شرکت نفت ایران را دربر می‌گیرد. استانداردهای IPS براساس اطلاعات فنی، نشریات علمی، دانش تخصصی ملی و بین‌المللی تهیه و تدوین می‌شود. گواهینامه‌ای که توسط این استاندارد صادر می‌شود، یک مدرک معتبر در حوزه استانداردهای وزارت نفت است.

نشریه 110 چیست؟

این نشریه که با عنوان مشخصات اجرایی و فنی تاسیسات برقی ساختمان شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین منابع برای آزمون نظام مهندسی کشور هم محسوب می‌شود. این نشریه شامل دو جلد است که تمامی مباحث استانداردهای برق، ازجمله سیم‌کشی، لوله‌کشی برق، تابلوهای فشار ضعیف، فشار متوسط، فشار قوی، انتخاب کلیدها و پریزها، روش نورپردازی، انواع کابل برق ، کنتاکتور ، انواع مولدهای برق، خازن‌های صنعتی، ترنسفورماتورها، تجهیزات شبکه و … را دربر می‌گیرند. درواقع تمامی مهندسین کشور باید از قوانینی که در این نشریه وجود دارد، آگاهی کامل داشته باشند.

کلام پایانی در رابطه با استانداردهای برق

استانداردهای برق در سراسر جهان و از سوی کشورهای مختلف برای انواع محصولات الکتریکی تهیه و تدوین می‌شوند. بسیاری از این استانداردها بسیار جامع و کامل هستند. به همین دلیل توسط بیشتر کشورهای دنیا مورد قبول واقع می‌شوند. درواقع این استانداردها توسط اکثریت کشورها پذیرفته می‌شود. این نوع استانداردها توسط سازمان‌های بین‌المللی تدوین می‌شوند. بیشتر کشورهای جهان عضو این نوع سازمان‌ها هستند که یکی از معروف‌ترین آنها که ایران هم عضو آن است، سازمان بین‌المللی ISO نام دارد. این سازمان وظیفه تعیین اسانداردهای انواع محصولات و دستگاه‌های الکترونیکی را در سراسر جهان برعهده دارد. از سازمان‌های معروف ایرانی هم می‌توان به سازمان ملی استاندارد ایران ISIRI اشاره کرد که در این مطلب به معرفی آن هم پرداختیم.