تحریریه تسلاکالا
شینه چیست و چه کاربردهایی دارد؟
اگر در حوزه الکترونیک فعالیت دارید، احتمالا اسم شینه یا باس بار را شنیده‌اید. اما شاید اطلاعات دقیقی از کاربرد آن ندارید. شینه چیست و چرا از آن استفاده می‌کنند؟ فرق شینه با سیم و کابل در چیست؟ برای این که بهتر از این قطعه استفاده کنید، باید با مشخصات آن آشنا شوید. در مطلب پیش‌رو به معرفی کامل شینه و انواع آن خواهیم پرداخت. در ادامه مطلب همراه ما باشید.
- شینه ارت و نول
- بهترین قیمت بازار
- همراه با گارانتی
شینه چیست؟
شینه یا باسبار قطعه‌ای است که وظیفه برق‌رسانی را در تابلو برق به جای کابل و سیم برعهده دارد. شینه‌ها معمولا از جنس مس یا آلومینیوم ساخته می‌شوند و شکلی شبیه به مکعب مستطیل دارند. ظرفیت جریان شینه‌های تابلو برق، باید از جریان نامی کلید تغذیه تجهیزات بیشتر باشد. در تعریف ساده، می‌توان گفت که شینه وظیفه جمع و پخش انرژی در واحد موردنظر را دارد.
چه زمانی از شینه در تابلو برق‌ها استفاده می‌شود؟ معمولا وقتی از این شینه‌ها استفاده می‌کنند که میزان جریان عبوری، بسیار بالا باشد. این شینه‌ها بر اساس جریان استاندارد مشخصی تعیین خواهند شد. شینه‌های فرعی هم نوعی شینه با آمپر کمتر هستند. برای جلوگیری از برق‌گرفتگی و سایر خطرات احتمالی، انواع شینه‌ها را با عایق لاستیکی می‌پوشانند.
برای استعلام قیمت تابلو برق می‌توانید به سایت تسلا کالا مراجعه کنید.
مزایای استفاده از شینه یا باسبار چیست؟
استفاده از شینه در تابلوهای برق، مزایای زیادی دارد. وقتی که میزان جریان الکتریکی در تابلو برق زیاد باشد، استفاده از کابل برق کارساز نخواهد بود. در چنین شرایطی باید از شینه به جای کابل استفاده کرد. شینه‌ها ایمنی و قدرت بسیار بیشتری نسبت به کابل‌ها دارند. معمولا از شینه‌ها برای ولتاژهای بالا و از کابل و سیم برای ولتاژهای پایین استفاده می‌شود. برخی دیگر از مزایای شینه یا باس بار به شرح زیر هستند:
- خیلی راحت قابل تعویض هستند.
- زیبایی خاصی به تابلو برق می‌دهند.
- استحکام و قدرت بسیار بالایی دارند.
- به دلیل شکل مکعب مستطیلی خود، جریان را راحت‌تر عبور می‌دهند.
- امکان انشعاب‌گیری را فراهم می‌کنند.
در تصویر زیر چند نمونه شینه یا باسبار را مشاهده می‌کنید:
اصول ساختار شینه بندی چیست؟
ساختار شینه‌بندی بسیار متنوع است. برای انتخاب هر یک از این ساختارها، باید به مزایا و معایب شینه‌بندی‌ها هم توجه داشته باشید. اهمیت این موضوع در انواع شینه چیست؟ به طور کلی اصول شینه‌بندی به این شرح است:
- موقعیت پست در سیستم قدرت
- قابلیت اطمینان لازم برای تامین انرژی مصرف‌کنندگان
- سطح ولتاژ فیدرهای ورودی و خروجی
- ظرفیت انتقال انرژی الکتریکی در پست‌ها
- تعداد فیدرهای تغذیه‌شونده و نحوه ارتباط آنها با پست‌های مربوطه
- محدودیت‌های موجود
- بررسی هزینه‌های پست و سایر عوامل اقتصادی موثر
- قابلیت انعطاف‌پذیری شینه‌بندی
بررسی انواع شینه‌بندی در تابلو برق‌ها
کلیه فیدرهای ورودی یا خروجی تجهیزات مختلف به وسیله شینه به یکدیگر متصل می‌شوند. نقش دقیق شینه چیست؟ شینه یا شمش را می‌توان مثل گره‌ای دانست که انشعابات مختلف به آن ختم می‌شوند. در ادامه انواع شینه‌بندی را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
1. شینه‌بندی سیستم بدون باس بار
معمولا از این شینه‌بندی برای پست‌های موقتی و کم‌اهمیت استفاده می‌کنند. همچنین ممکن است برای تغذیه ترانسفورماتورهای با توان کم استفاده شود. به همین دلیل کاربرد زیادی هم ندارد. این سیستم شینه‌بندی حفاظت ساده‌ای دارد و ارزان قیمت است. استفاده از این نوع شینه‌بندی، معایبی دارد که عبارتند از:
- ضریب اطمینان شینه‌بندی بدون باس بار، بسیار کم است.
- امکان مانور و تغییر روی تغذیه‌کننده‌ها وجود ندارد.
- برای تغذیه کوتاه مدت کاربرد دارد.
- انجام تعمیر روی هر کدام از تجهیزات، باعث قطع کل برق پست می‌شود.
- بروز اتصال کوتاه، باعث قطع برق کل پست خواهد شد.
2. شینه‌بندی اصلی و انتقالی
در چه صورتی از این نوع شینه‌بندی استفاده می‌شود؟ اگر اتصال کوتاه روی شینه صورت بگیرد، همه انشعابات برق را از دست خواهند داد. شاید بپرسید حالت کار عادی شینه چیست؟ در حالت عادی سیستم تنها شینه اصلی برقرار است. در این حالت، نیازی به استفاده از شینه فرعی وجود ندارد. این نوع سیستم‌ها از یک شینه اصلی و یک شینه فرعی استفاده می‌کنند. هر کدام از انشعابات از طریق بریکر به شینه اصلی و از طریق دیسکانکت به شینه فرعی متصل می‌شوند.
3. شینه‌بندی تک‌شینه
استفاده از این نوع شینه‌بندی، هزینه بسیار کمی دارد. همچنین عملیات و حفاظت آن بسیار ساده است. سیستم شینه‌بندی تک شینه چیست؟ در این سیستم کلیه انشعابات، روی یک شینه با یکدیگر از طریق بریکر ارتباط پیدا می‌کنند. معمولا از این نوع شینه‌بندی برای مصرف‌کننده‌هایی که امکان تغذیه از ایستگاه‌های دیگر را دارند استفاده می‌شود. البته به‌کارگیری این سیستم معایبی هم دارد که به شرح زیر هستند:
- بدون خاموش کردن کل ایستگاه، امکان توسعه ایستگاه وجود ندارد.
- اگر یکی از انشعابات به تعمیر نیاز داشته باشد، باید برق آن قطع شود.
- اگر اتصال کوتاهی روی شینه انجام شود، کل پست بدون برق خواهد شد.
4. شینه‌بندی دوبل
در این نوع شینه‌بندی می‌توان از دیسکانکت و بدون خاموشی دو شینه اصلی را استفاده کرد. هر انشعاب سه دیسکانکت دارد. دو دیسکانکت امکان متصل شدن به شین دیگر را دارند. در این سیستم شینه‌بندی، می‌توان برخی از انشعابات را از یک شینه و برخی دیگر را از شین دوم تغذیه کرد.
5. سیستم شینه‌بندی یک و نیم بریکری
کاربرد این نوع سیستم شینه چیست؟ معمولا از شینه‌بندی یک و نیم بریکری برای پست‌هایی با ولتاژ 230 کیلو ولت به بالا استفاده می‌شود. این پست‌ها ایستگاه‌هایی در یک منطقه دارند. چرا که اگر برق قطع شود، باعث خاموشی‌های گسترده خواهد شد که به صنایع و کارخانجات، ضررهای زیادی را تحمیل می‌کند. استفاده از سیستم شینه‌بندی یک و نیم بریکری، باعث افزایش پایداری و قابلیت اطمینان سیستم خواهد شد.
در شینه‌بندی یک و نیم بریکری، برای هر دو انشعاب، سه بریکر وجود دارد. به این ترتیب امکان مانور روی بریکرها بسیار زیاد است. همچنین با ناقص‌شدن یکی از بریکرهای تغذیه‌کننده، هیچکدام از انشعابات از مدار خارج نخواهند شد. در این سیستم تمام کلیدها روی حالت عادی وصل هستند. توسعه پست هم خیلی راحت انجام می‌شود و امکان تعمیر هرکدام از شینه‌ها و بریکرها هم وجود دارد.
6. شینه‌بندی دو بریکری
در این سیستم شینه‌بندی، برای هر کدام از فیدرها، دو بریکر استفاده می‌شود. به این ترتیب در شرایط اضطراری، ضریب اطمینان پست افزایش پیدا می‌کند. از این نوع شینه‌بندی به دلیل هزینه بالایی که دارد در پست‌های حساس و اصلی استفاده می‌شود. در شینه‌بندی دو بریکری، وقتی یکی از بریکرها آسیب می‌بیند، فقط یک فیدر از مدار خارج می‌شود.
7. شینه‌بندی حلقوی باز
در این سیستم وضعیت شینه چیست؟ شینه‌بندی حلقوی باز برای 4 فیدر است. از این شینه‌بندی برای اتصال دو فیدر ترانسفورماتور به دو فیدر خط استفاده می‌شود. همچنین از یک بریکر برای هر کدام از فیدرها استفاده می‌کنند.
8. شینه‌بندی حلقوی بسته
در شینه‌بندی حلقوی بسته، نصب بریکرها در طول شینه‌ها و بین نقاط اتصال فیدرها انجام می‌شود. این سیستم شینه‌بندی، قابلیت اطمینان بسیار بالایی دارد. برای تعمیر هر کدام از بریکرها، نیازی به قطع هیچکدام از فیدرها نیست.
بررسی انواع خم در شینه‌ها
منظور از خم در شینه چیست؟ برای استفاده بهتر از شینه در تابلو برق‌ها، باید شکل آنها خم شود. خم کردن شینه به دو صورت دستی و دستگاهی انجام می‌شود. خم در شینه‌ها انواع مختلفی دارد که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم.
برای آشنایی بیشتر با تابلو برق، به شما پیشنهاد می‌کنیم مقاله تابلو برق چیست را مطالعه کنید.
1. خم در ضخامت
برای ارتباط بهتر قطعاتی که در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند از این خم استفاده می‌شود. فاصله دو ترمینال که باید به یکدیگر متصل شوند، اندازه خم در ضخامت را تعیین می‌کنند. خم در ضخامت شینه به دو صورت دایره‌ای و بیضی انجام می‌شود. برای این که خم به شکل درست انجام شود، باید شینه را گرم کرد. این خم به صورت مدور انجام می‌شود.
2. خم در عرض
کاربرد این نوع خم شینه چیست؟ از خم در عرض، برای تغییر جهت مسیر شینه استفاده می‌شود. زاویه این خم معمولا 90 درجه است. البته می‌توان زاویه دلخواه را هم در این نوع خم ایجاد کرد.
3. خم چرخشی
در این خم، شینه پیچ و تاب داده می‌شود. از این خم زمانی استفاده می‌شود که نیاز به تغییر جهت سطح شینه وجود دارد. البته این تغییر جهت باید در راستا و امتداد حرکت شینه انجام شود.
4. خم پله‌ای
وقتی که دو قطعه هم‌تراز نباشند، از این نوع خم استفاده می‌شود. هدف از خم پله‌ای شینه چیست؟ با استفاده از این خم، ارتباط الکتریکی بین دو قطعه فراهم می‌شود.
انواع شینه چیست ؟
این قطعه پرکاربرد انواع مختلفی دارد که حتما باید با آنها آشنا شوید. در ادامه به بررسی انواع شینه خواهیم پرداخت.
شینه فاز
در این نوع شینه، ظرفیت الکتریکی نباید از 150 درصد شدت جریان ناملی کلید اصلی که تابلو از آن تغذیه می‌کند، کمتر باشد.
شینه ارت و نول چیست
کاربرد این نوع شینه چیست؟ از شینه ارت و نول برای اتصال هادی‌های حفاظتی استفاده می‌شود. در واقع شینه ارت و نول ترمینالی است که هادی‌های اتصال زمین عملیات و هم‌بندی را نصب می‌کند.
شینه لوله‌ای چیست
یکی دیگر از انواع شینه‌هاست که برای جریان‌های نامی بیشتر از 3000 آمپر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شینه با مقطع مستطیلی
کاربرد این نوع شینه چیست؟ این نوع شینه‌ها که معمولا جنس مسی دارند، برای تاسیسات داخلی استفاده می‌شوند.
شینه هدایت جریان چیست
شینه هدایت جریان که با عنوان شینه لک هم شناخته می‌شود، برای اتصال سرفازها مورد استفاده قرار می‌گیرد. از شینه هدایت جریان برای ژنراتورهای بزرگ استفاده می‌کنند.
استاندارد رنگ شینه چیست ؟
اهمیت رنگ شینه چیست؟ اهمیت انتخاب رنگ شینه به دلیل تشخیص فاز و نول است. با رنگ کردن شینه، فاز و نول راحت‌تر تشخیص داده می‌شوند. برای این که ظرفیت جریاندهی شینه‌ها افزایش پیدا کند، آنها را با استفاده از رنگ‌های حرارتی، رنگ‌آمیزی می‌کنند. البته رنگ‌بندی شینه، مزایای دیگری هم دارد که عبارتند از راحتی تعمیرات، رفع عیب و سرویس شینه. برخی از رنگ‌های رایج که در شینه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، به شرح زیر هستند:
- رنگ زرد
- رنگ قرمز
- رنگ آبی
- شینه ارت زرد و سبز
- شینه نول مشکی
باسبار یا شینه در تابلو برق چیست ؟
باسبار یا شینه در تابلو برق به دو دسته تقسیم می‌شود:
- باسبار اصلی: موقیعت مکانی این باسبار در تابلو برق‌ها بالای تابلو یا پشت تابلو است. به قسمتی که باسبار نصب می‌شود محفظه باسبار می‌گویند.
- باسبار فرعی: به باس‌بارهایی که از انشعاب گرفتن از باس‌بارهای اصلی برای اتصال به کلید در تابلو برق وجود دارند، باسبار فرعی می‌گویند.
در هرکدام از این موارد موقیعت مکانی باسبار از اهمیت بالایی در تابلو برق برخوردار است. نوع تابلو برق بر اساس محل نصب باسبار تعیین می‌شود.برای انتخاب سطع مقطع مناسب باس بار، نسب به جریان دهی تابلوهای برق از جدول زیر استفاده می‌کنند:
این جدول بر اساس استاندارد DIN گردآوری شده است. برای انتخاب سطح مقطع مناسب باسبار مسی بر اساس جریان نامی، از این جدول استفاده می‌کنند. در هنگام خرید باسبار مسی مقدار جریان عبوری از آن، مهم‌ترین نکته برای انتخاب یک باسبار مسی است.
نکات مهمی که در نصب شینه باید رعایت شوند
برای این که شینه‌ها به‌درستی نصب شوند، باید نکاتی را رعایت کنید. در ادامه به بررسی این نکات خواهیم پرداخت.
انتخاب شکل سطح مقطع شینه
تاثیر سطح مقطع شینه چیست؟ انتخاب سطح مقطع شینه مناسب، باعث افزایش ظرفیت باردهی و استقامت پیچشی شینه خواهد شد. برای انتخای سطح مقطع شینه، باید به عامل مقاومت حرارتی شینه در جریان توجه شود. در جریان متناوب، اثر پوستی نقش مهمی در افزایش مقاومت هادی دارد. انتخاب سطح مقطع مناسب، باعث کاهش این اثر می‌شود.
محاسبه سطح مقطع هادی شینه
این سطح مقطع بر اساس حداکثر شدت جریان موردنیاز و جدول جریان مجاز سیم‌ها محاسبه می‌شود. سطح مقطع، برای برقراری ارتباط الکتریکی بین تابلو و سایر تجهیزات مرتبط موردنیاز است. این تجهیزات شامل کابل شو، گلند و ترمینال می‌شوند. اندازه سطح مقطع شینه چیست؟ اندازه سطح مقطع شینه را به صورت ابعاد اعلام می‌کند.
حداکثر دمای پیوسته شینه
برای شینه‌های مختلف از دماهای متفاوتی استفاده می‌شود. برای شینه‌هایی که با پیچ متصل شده‌اند و روغن‌کاری نشده‌اند، باید دمایی معادل 120 درجه سانتی‌گراد در نظر گرفته شود. شینه‌های آبکاری نقره، باید تا 160 درجه سانتی‌گراد باشند. افزایش دما باعث کاهش استحکام هادی می‌شود. به طور کلی در اتصال کوتاه، نباید دمای هادی مسی از 200 و هادی آلومینیومی از 180 درجه سانتی‌گران بیشتر شود.
کلام پایانی
شینه چیست؟ در این مطلب به معرفی شینه یا باس بار که یکی از تجهیزات برق صنعتی مهم است، پرداختیم. شینه قطعه‌ای است که وظیفه برق‌رسانی را در تابلو برق برعهده دارد. در واقع در تابلوهای برق به جای استفاده از سیم و کابل از شینه استفاده می‌کنند. شینه‌ها معمولا از جنس آلومینیوم و مس ساخته می‌شوند. وقتی جریان عبوری بالا باشد، از شینه به جای سیم و کابل استفاده می‌شود چرا که استحکام و مقاومت بیشتری هم دارد. شینه‌ها انواع مختلفی از جمله فاز، ارت و نول، لوله‌ای و … دارند. همچنین شینه‌بندی هم در انواع مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مطلب انواع شینه‌بندی و نکات و استانداردهای نصب آنها مورد بررسی قرار گرفت.
