تحریریه تسلاکالا
تابلو برق مرکز کنترل موتور
به جرات می‌توان گفت امروزه حیات صنایع پیشرفته و مدرن به وجود تجهیزات الکتریکی بسته است. این تجهیزات انواع مختلفی دارند و استفاده از آنها برای بسیاری از صنایع ضروری است. یکی از این تجهیزات، تابلو برق مرکز کنترل موتور است. این تابلو کارایی بسیار زیادی دارد. تابلو برق مرکز کنترل چه ویژگی‌هایی دارد؟ از این نوع تابلو برق بیشتر در کدام صنایع استفاده می‌شود؟ در این مطلب قصد داریم به صورت جامع در مورد MCCها و تابلو برق‌های مربوط به آن صحبت کنیم.
- تابلو برق مرکر کنترل موتور
- 0 تا 100 طراحی و اجرا
- ارسال به سراسر کشور
با تابلو مرکز کنترل موتور (MCC) آشنا شوید
پیش از آشنایی با تابلو برق مرکز کنترل، بهتر است با مرکز کنترل موتور آشنا شوید. همانطور که می‌دانید موتور انرژی الکتریکی را برای انجام عملیات مکانیکی مورد استفاده قرار می‌دهد. منظور از عملیات مکانیکی، چرخاندن فن، چرخاندن پمپ و … است. با توجه به رشد صنایع و نیاز به اتوماسیون فرایندهای مختلف، استفاده از موتورها هم رواج زیادی دارد. چرا که مکانیزاسیون به موتورهای زیادی نیاز دارد.
تابلو مرکز کنترل موتور که به اختصار MCC نامیده می‌شود، تجهیزات اصلی کنترل موتور را در جای خود نگه می‌دارد. قطعات کنترلی قابلیت اتصال به MCC را دارند. این قطعات به برق وصل یا از آن جدا می‌شوند. مرکز کنترل موتور از یک شینه و تجهیزات کنترلی دیگر تشکیل شده است. این تجهیزات عملکرد موتور را کنترل می‌کنند. تابلو مرکز کنترل موتور، برای راه‌اندازی موتور از روش‌های مختلفی بهره می‌گیرد.
منظور از تابلو برق مرکز کنترل چیست؟
موتور باید کارکرد درست و مداومی داشته باشد. به همین دلیل باید همیشه یک واحد کنترل و حفاظت، موتور را مورد بررسی قرار دهد. این بررسی و پایش توسط تابلو برق کنترل انجام می‌شود. این سیستم به مجموعه کاملی از سیستم‌های کنترلی و موتورها متصل می‌شود.
برای موتورهای معمولی از مرکز کنترل با تجهیزات الکترومکانیکی استفاده می‌کنند. استفاده از این مراکز کنترل که از نوع سخت افزار هستند در صنایع افزایش پیدا کرده است. همچنین امروزه تلفیقی از امکانات نرم افزاری و سخت افزاری برای حفاظت موتور مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تابلو برق مرکز کنترل چه تفاوتی با تابلو برق‌های معمولی دارد؟
در مورد تابلو برق‌های معمولی که در برخی صنایع و ساختمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، احتمالا زیاد شنیده‌اید. با این حال چه تفاوت اساسی به مرکز کنترل دارند؟ تابلو برق‌های معمولی به صورت مداوم و دائمی مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. از طرف دیگر تابلو برق‌های مرکز کنترل، دائما در حال حفاظت و بررسی عملکرد موتور هستند.
یکی دیگر از تفاوت‌های اصلی تابلو برق مرکز کنترل و تابلوهای معمولی، گستره سطح ولتاژ آنهاست. سطح ولتاژ تابلو برق‌های معمولی تا 400 کیلوولت هم می‌رسد. از طرف دیگر سطح ولتاژ مرکز کنترل تا 15 کیلوولت بیشتر توان فعالیت ندارد.
آشنایی با استانداردهای تابلو مرکز کنترل
اغلب تجهیزات الکتریکی دارای استانداردهایی هستند که آشنایی با آنها خالی از لطف نیست. استانداردهای اروپا برای تعریف عبارات کلی به IEC60050 مراجعه می‌کنند. دلیل این کار تعاریف بیشتر استانداردهای منحصر به IEC است. به عنوان مثال IEC60439 و IEC60947 برای تجهیزاتی به کار می‌رود که سطح ولتاژ کمی دارند. همچنین استانداردهای IEC60298، IEC60056 و IEC60694 برای تجهیزاتی استفاده می‌شود که سطح ولتاژ بالایی دارند.
همانطور که در بالا اشاره کردیم، استاندارد IEC60439 برای تجهیزات کم ولتاژ مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تجهیزات، مثل FBAهای تابلو برق، سازه‌های کارخانه‌ای و تابلوهای دستگاه کنترل هستند.
تابلو برق مرکز کنترل چه ویژگی‌هایی دارد؟
همه تجهیزات الکتریکی دارای مشخصه‌های خاصی هستند که آنها را از باقی تجهیزات جدا می‌کند. تابلو مرکز کنترل هم از این قاعده مستثنی نیست. در ادامه با این ویژگی‌ها بیشتر آشنا می‌شوید:
- تابلوهای مرکز کنترل دارای محفظه‌ای خروجی برای وصل شدن به تابلوهای دیگر هستند. به این ترتیب می‌توانند به تابلوهای برق و مرکز کنترل دیگر هم متصل شوند.
- این تابلوها دارای بخش جعبه تقسیم و قطع‌کننده مدار هستند.
- صفحه تقسیم در تابلو برق مرکز کنترل، ترکیبی از تابلو مرکز کنترل و تابلو برق هستند.
- در کنار جعبه تقسیم بخش قطع‌کننده مدار و ورودی‌ها، فیوزها و کنتاکتورهای قرار دارند. این تجهیزات باعث توقف جریان خطا در یک دوره جریان AC می‌شوند.
- این تابلوها دارای مجموعه‌ای از اتاقک‌های محفظه خروجی هستند که کار کنترل و تامین قدرت موتور را برعهده دارند.
تابلو برق مرکز کنترل چه کاربردی دارد؟
تابلو برق MCC در صنایع مختلفی کاربرد دارد. به همین دلیل از اهمیت بالایی برخوردار هستند. از این تابلو برق‌ها در صنایع زیر استفاده می‌کنند:
- صنایع تولید شیشه
- صنایع پتروشیمی
- ساخت کاغذ
- صنایع ساخت خودرو
- صنایع نفت و گاز
- سیمان
- صنایع مصالح ساختمانی
- صنایع نساجی
- تولید مواد غذایی
تابلو مرکز کنترل چه وظایفی دارد؟
هر کدام از تجهیزات برقی که به کار گرفته می‌شوند، دارای وظایف خاصی هستند. در ادامه به بررسی مهم‌ترین وظایف تابلو برق مرکز کنترل می‌پردازیم.
کنترل عملیات‌های مختلف
همانطور که اشاره کردیم، این تابلو برق‌ها وظیفه کنترل عملکرد موتورها را برعهده دارند. همچنین کار حفاظت از اپراتورها، موتور و … هم برعهده این مرکز کنترل است.
راه‌اندازی موتور
شروع به کار موتورها از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل و برای افزایش عمر موتور و عملکرد صحیح آن، بهتر است راه‌اندازی به صورت تدریجی یا پله‌ای باشد. این نوع راه‌اندازی باعث می‌شود تا آسیبی به دستگاه‌های متصل وارد نشود. بهترین راه برای این کار، استفاده از تابلو مرکز کنترل است.
معکوس کردن دور موتور
جهت چرخش موتور تاثیر زیادی روی کارایی آن دارد. به همین دلیل در برخی صنایع دور موتور را معکوس می‌کنند. این چرخش و معکوس کردن دور موتور باید به صورت دائمی باشد. این کار فقط توسط تابلو برق مرکز کنترل موتور انجام می‌شود.
متوقف کردن موتور
توقف موتور معمولا در مواقع حساس و خطرناک انجام می‌شود. به همین دلیل مرکز کنترل یا MCC باید توانایی خاموش کردن سرعت موتور را داشته باشد. این کار بیشتر برای ماشین‌آلات صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جلوگیری از آسیب به موتور
وظایفی که تا اینجا به آنها اشاره کردیم، برای آسیب نرساندن به دستگاه، نیاز به حفاظت و کنترل دارند. این موضوع باعث می‌شود تا موتورها عملکرد مناسبی داشته باشند. تابلو برق کنترل باعث محافظت از موتور در برابر انواع آسیب‌ها می‌شود.
آشنایی با تجهیزات مختلف تابلو برق مرکز کنترل
تجهیزات زیادی در این نوع تابلو برق‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. آشنایی با این تجهیزات در انتخاب تابلو مرکز کنترل مناسب بسیار حائز اهمیت است. در ادامه با این تجهیزات آشنا خواهید شد.
رله اضافه بار
وقتی جریان تابلو برق بیش از اندازه شود، رله اضافه بار شروع به کار می‌کند. این رله اضافه بار بی‌مورد را کنترل می‌کند تا آسیبی متوجه موتور نشود.
شینه
از شینه‌ها برای توزیع برق در تابلوها استفاده می‌شود. استفاده از شینه در MCC باعث محدود شدن توزیع برق نمی‌شود. شینه از سیم‌کشی‌های جزئی جلوگیری می‌کند. به همین دلیل استفاده از آن باعث کاهش ابعاد و تعداد قطعات می‌شود.
مدارشکن
از مدارشکن‌ها به دو دلیل در تابلو برق مرکز کنترل استفاده می‌شود. یکی این که مدار را در زمان جریان اضافی قطع می‌کنند و دیگر این که هنگام وجود بار بیش از اندازه، باعث قطع شدن مدار می‌شوند.
کنتاکتور مغناطیسی
از این کنتاکتورها برای راه‌اندازی یا متوقف کردن موتورها استفاده می‌کنند. البته قرارگیری این کنتاکتورها در مرکز کنترل موتور، باید با رعایت اصول الکترومغناطیسی انجام شود.
ترانسفورماتورهای کنترل
از این ترانسفورماتورها برای کاهش سطح ولتاژ استفاده می‌کنند. گاهی سطح ولتاژ در مدار قدرت باید بیشتر از مدار کنترل باشد. دلیل به کارگیری ترانسفورماتورهای کنترل همین موضوع است.
رله تاخیر زمانی
از این رله‌ها برای تنظیم خودکار زمان یا زمان‌بندی استفاده می‌شود. همچنین رله تاخیر زمانی، قابلیت ترکیب شدن با تجهیزات دیگر را هم دارد. این ترکیب شدن باعث عملکرد بهتر تابلو برق مرکز کنترل می‌شود.
سوئیچ محدود
این نوع سوئیچ‌ها که با نام لیمیت سوئیچ نیز شناخته می‌شوند، برای تعیین محدوده خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر موتور خارج از محدوده مشخص شده فعالیت کند، سیگنال‌هایی برای آگاهی فرستاده می‌شود. همچنین می‌توان هر نوع محدودیتی را روی آنها اعمال کرد.
باس بار
وظیفه اصلی باس بار، تامین و توزیع نیروی موردنیاز تجهیزات الکتریکی است. باس بار از میله‌ای برنجی، مسی یا … ساخته می‌شود.
آشنایی با مشخصات فنی تابلو مرکز کنترل
این تابلو برق دارای ولتاژ نامی 230 ولت تکفاز است. همچنین دارای ولتاژ 380 تا 660 ولت سه فاز متناوب و 600 ولت است. سیستم مرکز کنترل موتور در فرکانس 40 تا 60 هرتز کار می‌کند. جریان نامی این سیستم هم تا 4000 آمپر می‌رسد.
از دیگر مشخصات فنی تابلو برق مرکز کنترل، می‌توان به قدرت اتصال کوتاه اشاره کرد. قدرت اتصال کوتاه این سیستم در مدت یک ثانیه، حدودا تا 100 کیلوآمپر هم می‌رسد. همچنین برای حفاظت دستگاه از درجه حفاظت‌هایی، مثل IP40 و IP54 استفاده می‌شود.
تابلو برق کنترل از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟
این نوع تابلو برق‌ها از سه بخش اساسی تشکیل شده‌اند. در ادامه با این سه بخش بیشتر آشنا خواهید شد:
- بخش اول: در این بخش سلول ورودی، متشکل از کلید اصلی و مادر قرار دارد. کلیدها از نوع هوایی یا کلید اتوماتیک کمپکت هستند. همچنین در این بخش تجهیزاتی، ازجمله نمایش‌دهنده، هشداردهنده و کنترل‌کننده هم وجود دارند.
- بخش دوم: این بخش تابلو برق مرکز کنترل، متعلق به باس بار قدرت است. باس بار در این بخش بعد از خروجی کلید اصلی از همه سلول‌ها عبور می‌کند. سلول‌ها هم توسط شینه‌ها و کابل‌های ارتباطی تغذیه می‌شوند.
- بخش سوم: در این بخش سلول‌ها از کشوهای تغذیه موتور تشکیل شده‌اند. این کشوها درواقع معرف یا فیدر مدار هستند.
با انواع تابلو برق مرکز کنترل آشنا شوید
تابلو مرکز کنترل موتور به انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شود. به طور کلی این تابلوها از نظر ساختار، فناوری و عملکرد به دو دسته سنتی و هوشمند تقسیم می‌شوند. در ادامه با هر دو نوع تابلو برق آشنا می‌شود.
تابلو برق کنترل موتور سنتی (CMCC)
این نوع مراکز کنترل، توان تشخیص شروع و پایان حرکت ساده موتور را دارند. این تابلوها قابل تعمیر هستند و نگهداری از آنها بسیار ساده است. از دیگر ویژگی‌های آنها می‌توان به عملکرد مناسب و ضریب اطمینان بالا اشاره کرد. از این تابلوها در صنایعی، مثل کاغذسازی، پتروشیمی، نساجی، مواد غذایی و … استفاده می‌کنند. برای استفاده بهینه از این تابلوها، باید به عیوب و نقاط ضعف آن دقت کنید:
- کابل‌های ارتباطی آن زیاد و عیب‌یابی دشوار است.
- نمی‌توان سیستم را گسترش داد.
- قطعات یدکی مورد نیاز آن بسیار زیاد است.
- احتمال بروز حوادث بسیار بالاست.
- عملکرد ضعیف‌تری نسبت به سیستم‌های هوشمند دارند.
- حجم کاری بالاتری برای نصب و راه‌اندازی دارند.
تابلو برق کنترل موتور هوشمند (IMCC)
این نوع تابلو برق مرکز کنترل، بسیار دقیق‌تر و پیشرفته‌تر است. این تابلوها می‌توانند طیف گسترده‌ای از انواع موتورها را تشخیص دهند. همچنین کار محافظت و کنترل آنها را برعهده دارند. این مراکز کنترل مدرن از فناوری پردازش داده‌های کامپیوتری و اطلاعات دقیق و لحظه‌ای بهره می‌برند. از دیگر خصوصیات این مراکز هوشمند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عیب‌یابی آسان به دلیل کمتر بودن خطوط تماس
- تداخل نداشتن خطوط انتقال
- طریقه نصب و راه‌اندازی ساده
- اجرای دستورات کنترلی بدون کابینه
- قابلیت کنترل 100 موتور
- دارای انعطاف‌پذیری بالا
- صرفه‌جویی در زمان تعمیرات و نگهداری
- استفاده کمتر از قطعات یدکی
نکات مهم نصب تابلو برق مرکز کنترل
نصب تجهیزات الکتریکی حساسیت‌های خاص خود را دارند. به همین دلیل قبل از نصب آنها سعی کنید نکات زیر را رعایت کنید:
- باید از نوع سرویس برق مصرفی (AC یا DC) اطمینان حاصل کنید.
- به سرعت و گشتاور موتور توجه داشته باشید.
- از اتصال موتور به برق مطمئن شوید.
- تابلو برق مرکز باید توانایی راه‌اندازی، متوقف‌سازی و معکوس کردن را داشته باشد.
- سعی کنید این تابلوها را در محیطی سربسته قرار دهید.
سخن پایانی
مرکز کنترل موتور تجهیزات اصلی موتور را در خود جای داده است. استفاده از این مرکز برای کنترل و محافظت از موتور ضروری است. تابلو برق مرکز کنترل هم از تجهیزات داخلی این دستگاه محافظت می‌کند. این مرکز کارایی بسیار بالایی دارد. برای مثال باعث راه‌اندازی یا توقف موتور می‌شود. همچنین از موتور در برابر آسیب‌های احتمالی محافظت می‌کند. از اجزای مهم آن هم می‌توان به شینه، باس بار، رله تاخیر زمانی، سوئیچ محدود، کنتاکتور مغناطیسی و … اشاره کرد. در این مطلب به بررسی مرکز کنترل موتور و تابلو برق آن پرداختیم.
تسلاکالا مرجع فروش آنلاین تجهیزات برق صنعتی می‌باشد که ارائه دهنده انواع تابلوهای برق و تجهیزات آنها می‌باشد. پیشنهاد می‌کنیم برای استعلام قیمت تابلو برق به سایت تسلاکالا سر بزنید.
غزاله صالح زاده
