استانداردهای تابلو برق

آیا تا بحال تابلوهای برق را در خیابان‌‌ها، منازل مسکونی و تجاری، کارخانه‌ها و شرکت‌های صنعتی دیده‌اید؟ آیا می‌دانید برای ساخت هر تابلو برق چه استانداردهایی رعایت شده‌است؟ استانداردهای تابلو برق شامل چه مواردی می‌شوند؟ انواع استانداردهای تابلو برق چیست؟ آیا استانداردهای هر کشور در ساخت تابلو برق با دیگر کشورها متفاوت است؟  تقریبا تمامی تجهیزاتی که  در اطراف خود میبینیم با توجه به استانداردهای خاص خود ساخته شده‌اند. قرار است به تمامی این سوالات در این مقاله پاسخ دهیم پس با ما تا انتها همراه باشید.

انواع استانداردهای تابلو برق

قبل از هر چیز باید بدانیم استاندارد در زمینه تابلو برق‌ها به چه مواردی اطلاق می‌شوند. استاندارد شامل تمام اطلاعات مورد نیاز ما در زمینه طراحی، ساخت، پیاده‌سازی، نصب، تعمیر و نگهداری، حمل و نقل و مواردی این چنینی می‌شود. در واقع استاندارد یک توافق محسوب می‌شوند که در هر بخش و حتی در هر کشور این توافق به صورت یک استاندارد منتشر می‌شود. بنابرین همه کسانی که با تابلو برق سروکار دارند ملزم به یادگیری استانداردهای تابلو برق هستند. همچنین استانداردها شامل دو بخش مهم  فنی و ایمنی نیز هستند. پس این استانداردها در کوچک‌ترین بخش تابلو برق تا قسمت‌های اساسی به صورت کتبی نوشته می‌شوند و در اختیار تولیدکنندگان و بخش‌های دیگر قرار می‌گیرد. البته این استانداردها با پیشرفت تکنولوژی هر ساله در حال به روزرسانی هستند. پس نیاز است شما خوانندگان عزیز اطلاعات خود را آپدیت کنید.

انواع استاندارد تابلوبرق به صورت کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• استانداردهای فنی: شامل طراحی، نصب، ساخت، حمل و نقل و…..
• استانداردهای ایمنی: شامل موارد ایمنی که نیاز است رعایت شوند.

برای استعلام لیست قیمت تابلو برق ، سایت تسلاکالا بهترین مرجع برای مهندسین عزیز می باشد.

استانداردهای فنی

تابلوهای برق با توجه به نوعششان به سه دسته تقسیم می‌شوند:

• استانداردهای تابلو برق‌ فشارضعیف
• استانداردهای تابلو برق‌ فشار متوسط
• استانداردهای تابلو برق فشار قوی 

استانداردهای فنی تابلوهای برق‌ همانطور که از نامش پیداست، مربوط به قسمت های تخصصی و فنی تابلوهای برق‌است که شامل موارد زیر می‌شوند:

• استانداردهای مربوط فنی تابلو برق
• استاندارد  بدنه تابلو برق‌ها
• استانداردهای ساخت تابلو برق
• استانداردهای تجهیزات تابلو برق‌
• استانداردهای سیم‌کشی
• استاندارد راه‌اندازی

اولین اصل در رعایت استاندارد تابلو برق‌های عمومی، ساخته شدن تابلوهای برق‌ بر اساس استانداردهای بین المللی است. در کلیه ساختمان‌ها طبق استاندارد کشور ایران، عموما سیستم TN از نوع TN-C-S است. وسایل قطع و وصل و تجهیزات نصب شده در داخل تابلو باید با استانداردهای ملی ایران یا استانداردهای IEC مطابقت داشته باشد. از نظر سیم کشی نیز تابلوها باید دارای سیم کشی یکپارچه باشد. اتصال سیم‌ها به هم توسط ترمینال ریلی انجام می‌پذیرد. وسایل حفاظتی مورد استفاده در تابلو برق‌ها باید پس از عیب‌یابی و خطا، قطع مناسب را انجام دهد. حتی پیچیدن سیم‌ها به دور  هم با نوار چسب ممنوع است و اتصالات سیم‌ها با استفاده از ترمینال ریلی می‌باشد. برای سطح مقطع سیم‌ها طبق استانداردهای کشور ایران با توجه به سطح ولتاژ و جریان ساخته می‌شود. سازنده تابلو برق‌ها باید مدت گارانتی خود تابلو و تجهیزات آن مشخص کند.

استانداردهای بدنه تابلو برق

این استانداردها شامل موارد زیر می‌شوند:

• جنس و ضخاومت شامل ورق تابلو
• ضخامت و نوع پوشش رنگ تابلو
• رنگ تابلو برق
• نوع تهویه تابلو برق
• نوع لولا و قفلها با توجه به نوع تابلو از نظر دسترسی
• شناسه و پلاک تابلو برق
• درب تابلو برق
• پیش بینی محل نصب چراغ سیگنال روی درب تابلو

برای بررسی استانداردهای بدنه تابلو برق‌ها بهتر است انواع تابلو برق‌ها را بررسی کنیم :

• تابلو برق فشار ضعیف :

  استاندارد تابلو برق فشارضعیف باید بر اساس آخرین اصلاحیه استاندارد 1 IEC-61439 و IEC-61947-7-4 باشد. در دسته تابلوهای فشارضعیف بسته به نوع تابلوهای برق روکار یا توکار بودن تابلوها دارای استانداردهای متفاوتی هستند. ارتفاع کلیه تابلوهای دیواری 210 سانتی‌متر از بالای تابلو است. همچنین برای نشان دادن وجود برق، از سه لامپ سیگنال برای سه فاز در سه رنگ استفاده می‌شود. در مورد درب تابلو‌برق‌ها درب جلو تابلو تا عرض 71 سانتی‌متر به صورت تک لنگه و برای مقادیر بیشتر، دولنگه با طوق وسط با رعایت آب بندی مناسب باشد. درب تابلو باید دارای نوار لاستیک جهت آب بندی باشد. برچسب‌هایی که روی تابلو قرار می‌گیرد باید در ابعاد 1*1.5 حک شده یا لیزری باشد. برای جلوگیری از زنگ‌زدگی و خوردگی تمامی تابلوها باید زیرسازی و رنگ‌آمیزی شود.

• تابلو برق مصارف عمومی

  تابلویی است که برق قسمت‌های عمومی و مشترک یک ساختمان را تأمین می‌کند. این تابلوها درجایی قرار می‌دهند که در دسترس باشد مانند پارکینگ یا پیلوت. همچنین تمام تجهیزات از جمله آسانسور، روشنایی راه‌پله، موتورخانه و…. از این تابلو برق تغذیه می‌کنند. نصبکلید نشتی جریان برای این مدارات الزامی است. همچنین درجه حفاظت آن در فضای بسته IP43 و در فضای باز IP44 است.

  در مورد بدنه تابلو جنس و ضخامت ورقه تابلوهای مسکونی به شرایط محیطی باید گالوانیزه یا فولادی روغنی انتخاب شوند. براساس استاندارد توانیر رنگ تابلو باید پودری الکترواستاتیک باشد و حداقل ضخامت رنگ آمیزی باید بین 61 تا 81 میکرون باشد. رنگ تابلوها با توجه استاندارد توانیر شماره رال 7135 یا 7132 انتخاب می‌شود. درمورد لولاها و قفل‌ها باید به صورتی باشد که از نوع مخفی پیچ و مهرهای باشد، به طوری که قابلیت تعویض نیز داشته باشد. قفل آن از نوع زیمنسی آچاری باشد، به طوری که به راحتی و با ابزار معمولی قابل باز شدن نباشد.

استانداردهای ساخت تابلو برق

قطعا طراحی و ساخت تابلو برق‌ها باید به صورتی باشد که بتوان در آینده در صورت احتیاج آن را توسعه داد. همچنین در ساخت این تابلوها باید تعویض تجهیز قطعات، چیدمان، تناسب رنگ‌بندی و تست تجهیزات را در نظر گرفت. هر تابلو برق فشار ضعیف شامل اسکلت، پوشش، شینه، مدار اصلی، مدار کمکی، واحد عامل، باس وی و…….است. تابلوهای فشار ضعیف با ولتاژ اسمی 1000 ولت و فرکانس 1000 هرتز مطابق با استانداردهای موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران یا یکی از استانداردهای معتبر جهانی مانند کمسیون بین‌المللی الکتروتکنیک (IEC) طراحی و ساخته می‌شوند.

استانداردهای موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران:

این استاندارد شامل نکات زیر است:

• تابلوهای قطع فرمان و فشار ضعیف (استاندارد ISIRI 1928-1)
• طبقه‌بندی درجه حفاظت پوشش‌ها از لوازم الکتریکی (ISIRI 2868)
• تابلوهای مورد استفاده در شبکه توزیع (ISIRI 5820)

کمسیون بین‌المللی الکتروتکنیک (IEC):

استاندارد IEC نیز به موارد زیر اشاره دارد

• تابلوهای کنترل فرمان فشار ضعیف (استاندارد IEC 60439-1)
• مقررات ویژه برای شینه (استاندارد IEC 60439-2)
• طرز استفاده کاربران از تابلو برق‌ها (IEC 60439-3)
• تابلوهای مورد استفاده در کارگاه‌ها (IEC 60439-4)
• تابلوهای مورد استفاده در مکان‌های باز عمومی (IEC 60439-5)

استانداردهای تجهیزات تابلو برق

تجهیزاتی که ما در تابلو‌های برق استفاده می‌کنیم انواع مختلفی دارند از جمله ریل، قفل، ترمینال، داکت، چراغ سیگنال‌ها، کلیدهای MCB، کلید اتوماتیک، کنتاکتور، شستی استاپ و استارت یا کلید فرمان، Change Over Switch،  تایمر، شینه نول، شینه ارت، نوارفرم، وایرشو، سرسیم، کابلشو و … می‌باشد.

قبل از هرچیز طبق استاندارد، استفاده از ریل‌ها باعث می‌گردد که نصب و تعویض قطعات و تجهیزات درون تابلو به آسانی و راحتی انجام شود و موجب آرایش و نظم در چیدمان لوازم درون تابلو میگردد. مواردی که در استاندارد تجهیزات باید رعایت کنیم به صورت زیر است:

• ریل نصب تجهیزات تابلوبرق
• نوع و اندازه ترمینال
• داکت تابلو برق
• سطح مقطع سیم های رابط بین تجهیزات تابلو
• مشخصات فنی تجهیزات مورد استفاده در تابلو برق‌ها

برای بررسی استانداردهای تجهیزات به بررسی تک تک تجهیزات می‌پردازیم:

•  کلید مینیاتوری یا MCB

کلید مینیاتوری  مدارها و تجهیزات را در برابر اتصال کوتاه و اضافه بار محافظت می‌کند. این کلیدها در نوع AC و DC ساخته می‌شوند و انواع مختلفی از نوع B (روشنایی) و C (موتوری) دارند. استانداردهای IEC-61898 و IEC-61947-2  برای کلیدهای مینیاتوری است.

• کلید اتوماتیک کمپکت MCCB

کلیدهای اتوماتیک دارای محدویت جریان بالاتری نسبت به کلیدهای مینیاتوری هستند و استاندارد آن‌ها مطابق با IEC-61947 است.

• کلید نشتی جریان RCCB

این کلیدها با نام‌های مختلفی نظیر RCD، RCCB،RCBO شناخته می‌شوند. از کلید نشت جریان فقط در قسمت‎‌هایی از تأسیسات، که هادی حفاظتی (PE) و خنثی (N) مجزا هستند، می‌توان استفاده کرد. جریان نشتی کلید RCD در شرایط عادی و مصارف معمولی به عنوان وسیله حفاظتی در برابر برق گرفتگی حداکثر باید 31 میلی آمپر باشد.

• کنتاکتور

مشخصات فنی این کلید از جمله نوع کنتاکتور، جریان نامی، قدرت قطع، ولتاژ کار نامی، ولتاژ تغذیه نامی، ولتاژ عایقی نامی باید طبق مصوبه تأسیسات باشد.

• شینه‌ها

استاندارد شینه‌ها به این صورت است که اتصال سیم و کابل به شینه‌ها در تابلوی برق مشاعات باید به ترتیب به‌وسیله وایرشو یا کابلشو انجام گردد و سپس با پیچ و مهره و واشر محکم شود تا حداکثر هدایت الکتریکی در محل اتصال به‌وجود آید و از گرم شدن آن جلوگیری شود. در صورتی که جریان نامی کلید اصلی تابلو تا 32 آمپر باشد باید از ترمینال پل‌های سه فاز 51 آمپر به عنوان شینه استفاده کنیم. برای جلوگیری از برق گرفتگی احتمالی باید شینه‌ها توسط صفحه محافظ عایقی شفاف از جنس پلی کربنات (طلق روشن غیر قابل اشتعال) پر شود.

• انواع لامپ تابلویی

برای نشان دادن برق در تابلو برق‌ها از لامپ تابلویی در سه رنگ استفاده می‌شود. ترجیحا از این لامپ‌ها به صورت توکار با IP4X استفاده می‌کنند.

استانداردهای سیم‌کشی تابلو برق

همانطور که می‌دانید اصول سیم کشی بین قطعات و تجهیزات در تابلوهای برق یکی از مسائل مهم در بحث استانداردها است. برای همین موضوع و بر اساس استاندارد VED، سیم‌کشی باید اصولی و صحیح انجام شود تا تجهیزات دچار اشکال یا خرابی نشوند. سیم‌کشی تابلوهای برق به دو حالت کلی تقسیم می‌شوند:

1. سیم‌‎کشی درون تابلو برق(شامل اتصالات تجهیزات)
2. سیم کشی خارج از تابلو (اتصالات تابلوهای برق)

استانداردهای سیم‌کشی تابلوهای برق به صورت زیر است:

• تمامی اتصالات سیم‌ها باید به صورت سیم و مهره باشد.
• فضای خالی داخل کانال‌های سیم کشی در تابلوهای برق بایستی 1/3 (یک سوم) خالی باشد.
• جهت جلوگیری از اتصال تمامی تجهیزات داخل تابلو، مانند چراغ سیگنال، فن، هیتر و … باید دارای فیوز مناسب باشند.
• برای اینکه در تابلوهای برق، از اتصال ولتاژ جلوگیری کنیم، میتوانیم سیم ها را با رنگ‌بندی از یکدیگر جدا کنیم.
• قطعا نوع انتخاب سطع مقطع سیم‌ها نسبت به کاربرد آن‌ها، می‌تواند در نحوی سیم‌کشی به ما کمک کند.
• طول کابل یا سیم ارتباط مستقیمی با جریان و ولتاژ دارد و منجر به افت ولتاژ می‌شود که هنگام محاسبه مقطع کابل باید در نظر گرفته شود.
• سیم‌هایی که خارج از داکت عبور می‌کنند و باز هستند، باید طوری فرم دهی شوند که در هنگام گرم شدن و یا تکان خوردن، به بدنه و دیگر لوازم اتصال نکند.

استاندارد راه‌اندازی

برای نصب و راه‌اندازی تابلوهای برق قطعا باید نوع فضا و کاربری تابلوهای برق مشخص شود و اینکه این تابلوها دارای درجه حفاظت (IP) هستند یا خیر. طبق استاندارد VED و DIN، تابلوهای برق به صورت نصب و راه‌اندازی می‌شوند:

• نقشه تابلو برق بدون تغییر و دستکاری پیاده سازی می‌شود.
• متناسب با محل نصب باید تابلو برق مناسب خریداری شود، به طوری که تابلوهایی که برای محیط بیرون انتخاب می‌شوند باید از درجه حفاظت بالایی برخوردار باشند تا در برابر عوامل جوی مقاوم باشند
• از لحاظ فنی و زیبایی ظاهری باید ابعاد تابلو برق تناسب داشته‌باشند.
• وجود حداقل 70 سانتی‌متر فاصله میان دو تابلو برق و میان تابلو برق و دیوار
• همه تابلوهای برق باید دارای پلاک شناسایی باشند

برای کسب اطلاعات کامل از استانداردهای راه‌اندازی به سایت استانداردهای اروپا مراجعه کنید.

بعد از کسب استانداردهای فنی تابلوهای برق، رعایت استانداردهای ایمنی از نکات مهم برای خریداران و کسانی که با تابلوهای برق سروکار دارند است.

استانداردهای ایمنی تابلو برق

چرا کار کردن با تابلوهای برق هم می‌تواند خطرناک باشد؟ عدم رعایت نکات ایمنی در استفاده از تابلو‌برق‌ها و تجهیزات آن باعث خطرات جبران ناپذیری می‌شود. روی هر تابلو برق یک برچسب قرار گرفته است که روی آن مشخصات فنی تابلو برق روی آن نوشته شده است. از مهم‌ترین نکات ایمنی موارد زیر است:

• درب تابلوهای برق همیشه باید قفل بوده و کلید آن تنها در اختیار فرد مسئول قرار بگیرد.
• از قرار دادن وسایل گرمازا در کنار تابلوهای برق جلوگیری شود.
• همه تابلوهای برق نیازمند کف‌پوش عایق هستند.
• تابلوهای برق باید دارای سیم ارت یا اتصال به زمین باشند
• کپسول Co2 در کنار تابلوهای برق قرار بگیرد.

کلام آخر: چرا استانداردها باید به روز شوند؟

استانداردها در هر بخشی با توجه به پیشرفت روزافزون نیازمند آپدیت شدن هستند . تابلوبرق‌ها از حیاتی ترین بخش‌های یک ساختمان، مراکز تجاری، برج‌ها و ساختمان‌های غول پیکر هستند. در بخش استانداردها، استانداردهای ایمنی هستند که تغییرات و به روزرسانی این تغییرات از واجبات است. تولید و طراحی مجدد یک تابلو برق بسیار زمان‌ بر و پر هزینه است پس بهتر است با به روز کردن استانداردها، سعی در بهبود تجهیزات خود کنیم.